Funkcje składniowe przymiotnika ostatni
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.40.06Słowa kluczowe:
współczesny język polski, składnia, grupa nominalna, referencja , części mowy, przymiotnikAbstrakt
SYNTACTIC FUNCTIONS OF THE POLISH ADJECTIVE OSTATNI ‘THE LAST’
The word ostatni ‘the last’ is one of the ordinal adjectives in contemporary Polish. The unit in question occurs primarily in anteposition to the noun forming nominal phrase. The adjective ostatni is a lexical exponent of the notion of sequence which implies a succession of many (at least three) states of affairs. The unit under discussion is used occasionally but it is monosemic independently of the function performed in a sentence. The adjective ostatni can function as an attribute of the noun, as a predicative expression in basic predicative expression, and as a non-basic predicative expression in a given simple sentence. The unit mentioned above belongs to systemically intratextual adjectives.
Pobrania
Bibliografia
Bańko M., Krajewska M., 1994, Słownik wyrazów kłopotliwych, „Słowniki Języka Polskiego”, Warszawa.
Bednarek A., 2001, Kilka nieuporządkowanych uwag o porządku, [w:] V.S. Chrakovskij, M. Grochowski, G. Hentschel (red.), Studies on the Syntax and Semantics of Slavonic Languages, „Studia Slavica Oldenburgensia”, 9, Oldenburg, s. 31–38.
Bogusławski A., 1966, Semantyczne pojęcie liczebnika i jego morfologia w języku rosyjskim, „Monografie Slawistyczne”, nr 10, Wrocław.
Bogusławski A., 1988, Język w słowniku. Desiderata semantyczne do wielkiego słownika polszczyzny, „Studia Leksykograficzne”, 2, Wrocław.
Bogusławski A., Danielewiczowa M., 2005, Verba polona abscondita. Sonda słownikowa III, „Semiosis Lexicographica”, vol. 24, Warszawa.
Bogusławski A., Wawrzyńczyk J., 1993, Polszczyzna, jaką znamy. Nowa sonda słownikowa, Warszawa.
Burkhardt H., 2006, Nowy słownik synonimów polskich – ilustracja ciągu przymiotnikowego odnoszącego się do pojęcia czasu, [w:] A. Dąbrowska, A. Nowakowska (red.), Język a Kultura, t. 19: Czas – język – kultura, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, no 2883, Wrocław, s. 73–80.
Czapiga Z., 1994, Predykatywność określeń w języku polskim i rosyjskim, Rzeszów.
Danielewiczowa M., 2021, Aspekt tematyczny w informacyjnej strukturze wypowiedzi, Warszawa.
DSS: A. Nagórko, M. Łaziński, H. Burkhardt, Dystynktywny słownik synonimów, Kraków 2004.
Gębka-Wolak M., 2000, Związki linearne między składnikami grupy nominalnej we współczesnym języku polskim, Toruń.
Grochowski M., 1984, Składnia wyrażeń polipredykatywnych (Zarys problematyki), [w:] Z. Topolińska (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, Warszawa, s. 213–299.
Grochowski M., 1993, Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych, „Biblioteka Myśli Semiotycznej”, nr 25, Warszawa.
Grochowski M., 2003, O znaczeniach przymiotników metatekstowych następny, kolejny, [w:] M. Gębka-Wolak, I. Kaproń-Charzyńska, M. Urban (red.), Studia z gramatyki i leksykologii języka polskiego, Toruń, s. 197–205.
Grochowski M., 2004, Succession and Sequence. Semantic Relations, „Studies in Polish Linguistics” 1, s. 61–80.
Grochowski M., 2024a, Okazjonalność przymiotników temporalnych w języku polskim, „LingVaria” XIX, nr 1 (37), s. 63–73, https://doi.org/10.12797/LV.19.2024.37.04.
Grochowski M., 2024b, Struktura polipredykatywna, [w:] M. Grochowski (red.), Przewodnik językowo-encyklopedyczny po gramatyce semantycznej języka polskiego w ujęciu historycznym, t. 1: Artykuły problemowe, Kraków, s. 565–569.
Grzegorczykowa R., 2006, Polskie przymiotniki temporalne na tle ogólnej językowej konceptualizacji czasu, [w:] A. Dąbrowska, A. Nowakowska (red.), Język a Kultura, t. 19: Czas – język – kultura, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, no 2883, Wrocław, s. 33–43.
Grzegorczykowa R., 2012, Polskie przymiotniki jako sygnały aktualizacji temporalnej wypowiedzi, [w:] eadem, Świat widziany poprzez słowa. Szkice z semantyki leksykalnej, Warszawa, s. 217–226.
Grzegorczykowa R., 2021, Opozycja deiktyczności i anaforyczności w polskich wyrażeniach temporalnych, [w:] eadem, Język w służbie myśli. Szkice z dziejów polskiego słownictwa, Warszawa, s. 167–180.
ISJP: M. Bańko (red.), Inny słownik języka polskiego, t. I–II, Warszawa 2000.
Karolak S., 1974, O programie składni wyrażeń predykatywnych w gramatyce języka polskiego, [w:] R. Laskowski, A. Orzechowska (red.), O predykacji. Materiały konferencji Pracowni Budowy Gramatycznej Współczesnego Języka Polskiego IBL PAN, Zawoja 14–16 XII 1972, Wrocław, s. 7–23.
Karolak S., 1984, Składnia wyrażeń predykatywnych, [w:] Z. Topolińska (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, Warszawa, s. 11–211.
Karolak S., 2002, Podstawowe struktury składniowe języka polskiego, Warszawa.
Laskowski R., 1974, Rodzaj gramatyczny, struktura głęboka a zaimki osobowe, [w:] J. Kuryłowicz, W. Taszycki, F. Sławski, A. Heinz (red.), Studia indoeuropejskie. Études indo-européennes. Ioanni Safarewicz septuagenario ab amicis collegis sodalibus animo oblatum gratissimo, „Prace Komisji Językoznawstwa – Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie”, nr 37, Kraków, s. 117–124.
Laskowski R., 1975, Bemerkungen zu den Wortarten, „Zeitschrift für Slawistik” XX, 5–6, s. 704–711.
Laskowski R., 1979, Gramatyka języka polskiego – fleksja (konspekt), [w:] B. Vidoeski, B. Koneski, B. Korubin (red.), Referati od X zasedanie na Meǵunarodnta komisija za izuczuwanie na gramaticzkata struktura na slovenskite literaturni ǰazici, Skopje, s. 9–29.
Laskowski R., 1984, Klasy funkcjonalne polskich leksemów, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa, s. 30–37.
Laskowski R., 1998a, Funkcjonalna klasyfikacja leksemów a tradycyjny podział na części mowy, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa, s. 52–65.
Laskowski R., 1998b, Liczebnik, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa, s. 341–351.
Narodowy Korpus Języka Polskiego, praca zbiorowa, red. A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk, Warszawa 2012.
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, [on-line:] https://nkjp.pl (dostęp: 1 IX 2025).
NSPP: A. Markowski (red.), Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1999.
Pisarkowa K., 1963, Predykatywność określeń w polskim zdaniu, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXII, s. 153–159.
Pisarkowa K., 1965, Predykatywność określeń w polskim zdaniu, „Prace Komisji Językoznawstwa – Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie”, nr 6, Wrocław.
PSF: S. Bąba, G. Dziamska, J. Liberek, Podręczny słownik frazeologiczny języka polskiego, „Słowniki Języka Polskiego”, Warszawa 1995.
Saloni Z., 1981, Uwagi o opisie fleksyjnym tzw. zaimków rzeczownych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 2, s. 243–253.
SWJP: B. Dunaj (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996.
Szumska D., 2006, Przymiotnik jako przyłączone wyrażenie predykatywne. Analiza formalizacji struktur propozycjonalnych w warunkach predykacji niezdaniotwórczej, Kraków.
Śliwiński W., 1990, Łączliwość składniowo-semantyczna przymiotników z rzeczownikami we współczesnym języku polskim, „Rozprawy Habilitacyjne – Uniwersytet Jagielloński”, nr 177, Kraków.
Śliwiński W., 1993, Słownik semantyczno-syntaktyczny przymiotników polskich, „Biblioteka Pomocy Dydaktycznych do Nauczania Obcokrajowców Języka i Kultury Polskiej”, „Skrypty Uczelniane – Uniwersytet Jagielloński”, nr 683, Kraków.
Topolińska Z., 1977, Referencja, koreferencja, anafora…, „Slavica Slovaca” 12, 3, s. 225–232.
Topolińska Z., 1978, Budowa grup imiennych apelatywnych w języku polskim (mechanizmy linearyzacji), „Prace Filologiczne” XXVIII, s. 105–142.
Topolińska Z., 1984, Składnia grupy imiennej, [w:] Z. Topolińska (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, Warszawa, s. 301–389.
Wajszczuk J., 1980, Substytucyjna i metatekstowa interpretacja zjawiska anafory, „J̌užnoslovenski Filolog” XXXVI, s. 121–151.
Walusiak E., 1999, Hierarchizacja treści i nawiązanie wewnątrztekstowe. Wykładniki leksykalne, „Język, Poznanie, Komunikacja”, 10, Warszawa.
Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, praca zbiorowa, red. P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Kraków 2018.
Wierzbicka A., 1971, Metatekst w tekście, [w:] M.R. Mayenowa (red.), O spójności tekstu, „Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej”, t. 21, Wrocław, s. 105–121.
Wierzbicka A., Wierzbicki P., 1968, Praktyczna stylistyka, Warszawa.
WSFJP: P. Müldner-Nieckowski, Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa 2003.
WSJP PAN: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, [on-line:] https://wsjp.pl (dostęp: 20 III 2025).
WSWB: M. Bańko (red.), Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych, Warszawa 2005.
Zakrzewska E., 1988, Cechy przymiotników w funkcji niepodstawowego wyrażenia predykatywnego, [w:] R. Grzegorczykowa, B. Klebanowska (red.), Studia nad językiem polskim, „Polono-Slavica Varsoviensia”, 4, Warszawa, s. 41–53.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Maciej Grochowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
