Negacja a pragmatyka
Użycie operatora negacji nie w wypowiedziach performatywnych
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.40.02Słowa kluczowe:
negacja, pragmatyka, asercja, illokucja, akt mowy, dyskurs konwersacyjnyAbstrakt
NEGATION AND PRAGMATICS: USE OF THE NEGATION OPERATOR ‘NOT’ IN PERFORMATIVE STATEMENTS
The article concerns the pragmatic aspects of negation. Being aware of the fact that negation is a characteristic element of the entire set of speech acts, such as disagreement, opposition, counterargument, objection, complaint, etc., the author aims to determine to what extent this pragmatic character of negation is direct or indirect. Negation is a category of functional words the sphere of application of which is the assertive part of the sentence, i. e. semantic information. Performative verbs cannot be negated due to their status as physical entities, i. e., individual speech acts fulfilled at a specific time and place. Therefore, in the structure of speech acts, negation occurs mostly in the assertive part, and the negative semantic content contributes to the modification of the illocutionary function. As a result, syncretic and indirect speech acts are created. The negation operator is also added to performative verbs that stand in opposition to complementary antonyms (I let | I don’t let). Thus, the “not” operator functions as an element of the names of actions that are alternative to their affirmative counterparts.
Pobrania
Bibliografia
Antas J., 1991, O mechanizmach negowania. Wybrane semantyczne i pragmatyczne aspekty negacji, Kraków.
Austin J.L., 1962, How to Do Things with Words, „William James Lectures”, Oxford.
Bańko M. (red.), 2000, Inny słownik języka polskiego, t. I: A–Ó, Warszawa.
Bogusławski A., 2008, Semantyka, pragmatyka. Leksykografa głos demarkacyjny, „Semiosis Lexicographica”, t. 48, Warszawa.
Centre, 2017, A Quick Start Guide to Inference Anchoring Theory (IAT), Centre for Argument Technology, [on-line:] https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=-j&opi=89978449&url=http://arg.tech/~chris/acl2019tut/IAT-guidelines.pdf&ved=2ahUKEwiXp7q0vJ-LAxVBFBAIHUSmN4AQFnoECBUQAQ&usg=AOvVaw3oKTGUVqN6gQoctgWrhnvi (dostęp: 10 XI 2024).
Davidson D., 1990, The Structure and Content of Truth, „The Journal of Philosophy” 87 (6), s. 279–328.
Dzienisiewicz D., 2024, Forma i pragmatyka aktów mowy informujących o zdziwieniu mówiącego w języku polskim, „Językoznawstwo” 20 (1), s. 129–149.
Ilie C., 1994, What Else Can I Tell You? A Pragmatic Study of English Rhetorical Questions as Discursive and Argumentative Acts, „Acta Universitatis Stockholmiensis. Stockholm Studies in English”, 82, Stockholm.
Kiklewicz A., 2012, Czwarte królestwo. Język a kontekst w dyskursach współczesności, Warszawa.
Lemmon E.J., 1962, On Sentences Verifiable by Their Use, „Analysis” 22 (4), s. 86–89.
Maciuszek J., 2006, Negacja w języku i komunikacji. O przetwarzaniu negacji w kontekście opisu cech ludzi, Kraków.
Maciuszek J., 2009, Znaczenie zdania a znaczenie implikowane. Komunikacyjno-semantyczne aspekty odbioru wypowiedzi z negacją zdaniową i performatywną, „Psychologia Społeczna” 4 (12), s. 255–270.
Morante R., Sporleder C., 2012, Modality and Negation: An Introduction to the Special Issue, „Computational Linguistics” 38 (2), s. 223–260.
Nielsen N.M., 2020, Expanding Searle’s Analysis of Interrogative Speech Acts: A Systematic Classification Based on Preparatory Conditions, „Scandinavian Studies in Language” 11 (1), s. 7–19.
Ostasz L., 2010, Czym jest prawda w szerokim tego słowa znaczeniu?, „Biblioteczka Res Humana”, Warszawa.
Palczewski R., 2018, Negacja jako operator dyskursywny, „Roczniki Filozoficzne” 66 (2), s. 129–148.
Pałuszyńska E., 2018, Poznawcze i interakcyjne aspekty negacji (na materiale medialnego dyskursu politycznego), [w:] E. Szkudlarek-Śmiechowicz, B. Cieśla (red.), Negacja w języku, tekście, dyskursie, Łódź, s. 51–62.
Payne T.E., 1997, Describing Morphosyntax, Cambridge.
Pedersen J., 2016, Apes in Conversation: The Role of the Human Interlocutor, „Language & Communication” 50, s. 1–11.
Quine W.V., 1995, Różności. Słownik prawie filozoficzny, tłum. C. Cieśliński, Warszawa.
Reed Ch., Wells S., Budzyńska K., Devereux J., 2010, Building Arguments with Argumentation: The Role of Illocutionary Force in Computational Models of Argument, [w:] P.
Baroni, F. Cerutti, M. Giacomin, G.R. Simari (red.), Computational Models of Argument: Proceedings of Comma 2010, „Frontiers in Artificial Intelligence and Applications”, 216, Amsterdam–Berlin–Washington, s. 415–426.
Rosengren I., 1987, Begründungen und Folgerungen als kommunikative Handlungen, [w:] W. Motsch (red.), Satz, Text, sprachliche Handlung, „Studia Grammatica”, Berlin, s. 179–197.
Russell B., 1967, Deskrypcje, [w:] Logika i język. Studia z semiotyki logicznej, wybór, tłum., wstęp i przyp. J. Pelc, Warszawa, s. 277–293.
Ruta P., 1995, Wybrane aspekty filozoficzne teorii wypowiedzi performatywnych, „Roczniki Filozoficzne” XLIII, z. 1, s. 117–137.
Searle J.R., 1977, Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language, New York.
Siemes A., 2014, Koncept prawdy w reklamie i wypowiedziach o markach i produktach, [w:] A. Kiklewicz, E. Starzyńska-Kościuszko (red.), Oblicza prawdy w filozofii, kulturze, języku, „Język poza Granicami Języka”, 3, Olsztyn, s. 257–276.
Sloman A., 1969, Transformations of Illocutionary Acts, „Analysis” 30 (2), s. 56–59.
Snoeck Henkemans A.F., 2009, Manoeuvring Strategically with Rhetorical Questions, [w:] F.H. van Eemeren, B.J. Garssen (red.), Pondering on Problems of Argumentation: Twenty Essays on Theoretical Issues, „Argumentation Library”, nr 14, Dordrecht, s. 15–23.
Suzuki Swift 1.2 83KM Hybrid, Oil-club.pl, [on-line:] https://www.oilclub.pl/index.php?-Threads/suzuki-swift-1-2-83km-hybrid.6807/ (dostęp: 8 II 2025).
Szkudlarek-Śmiechowicz E., 2018, Predykatywne środki wyrażania sprzeciwu w ulotkach i hasłach antyrządowych z lat 1945–1989, [w:] E. Szkudlarek-Śmiechowicz, B. Cieśla (red.), Negacja w języku, tekście, dyskursie, Łódź, s. 133–150.
Śliwiński P., 2010, Środki perswazji w czasopismach „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy” oraz „Przebudźcie się!” jako wynik strategii tłumacza, „Między Oryginałem a Przekładem” 16, s. 267–280.
Taraman J., 2010, You Agree, Don’t You? Strategic Maneuvering with Premise Eliciting Questions (MA Thesis), Amsterdam.
Tarski A., 1944, The Semantic Conception of Truth: And the Foundations of Semantics, „Philosophy and Phenomenological Research” 4 (3), s. 341–376.
Tomioka S., 2010, A Scope Theory of Contrastive Topics, „An International Journal of Theoretical Linguistics” 2 (1), s. 113–130.
Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, praca zbiorowa, red. P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Kraków 2018.
WSJP PAN: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, [on-line:] https://wsjp.pl (dostęp: 10 XI 2024).
Wyrwas K., 2002, Skarga jako gatunek mowy, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 2053, Katowice.
Ziembiński Z., 1987, Logika praktyczna, Warszawa.
Żurowski S., 2005, Negacja jako element NSM, [w:] A. Kiklewicz, S. Ważnik (red.), Пала-ністыка – Полонистика – Polonistyka, Minsk, s. 249–256.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aleksander Kiklewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
