Trójwymiarowa etniczna mapa Mińszczyzny w antroponimach literackich Sergiusza Piaseckiego

Aleksandra Niewiara

doi:10.12797/LV.20.2025.40.16

Authors

Aleksandra Niewiara University of Silesia in Katowice https://orcid.org/0000-0002-5230-8547

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.40.16

Keywords:

cultural literary onomastics, ethnolinguistics, cognitive poetics, deictic function of personal names in novels, national diversity of the Polish-Belarusian borderland in the first half of the 20th century

Abstract

THREE-DIMENSIONAL ETHNIC MAP OF THE MINSKLAND IN THE LITERARY ANTHROPONYMS OF SERGIUSZ PIASECKI

The article attempts to characterise S. Piasecki’s literary vision of the multiethnic world of the Polish- Belarusian borderland in the interwar period. For this purpose, an analysis of anthroponyms from his novel “Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy” (The Lover of Ursa Major) was conducted. The novel’s surnames, first names and ethnonyms were treated as deixis that allow for indicating ethnic areas on the world map of the novel and for establishing their valuation. The conclusions concern Piasecki’s writing practice which involves, on the one hand, using novel onomastics to mark ethnic areas, but, on the other hand, blurring their boundaries in favour of constructing areas of social, ideological and ethical strangeness and familiarity.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Balode L., Šaudiņa V., 2019, Latviešu un lietuviešu valodas kontakti, [w:] A. Rožkalne (red.), Latvija. Kultūru migrācija, Rīga, s. 316–344.

Bednarczuk L., 2017, Językowe pogranicza polszczyzny, „Gwary Dziś” nr 9, s. 85–158, https://doi.org/10.14746/gd.2017.9.7.

Biolik M., 2016, Słowotwórstwo antroponimów nieoficjalnych, Olsztyn.

Chlebda W., 2002, Polak przed mentalną mapą świata, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” nr 14, s. 9–26.

Cieślikowa A., 1998, Przezwiska zbiorowe i przydomki, [w:] E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa–Kraków, s. 177–180.

Dacewicz L., 2013, Imiona w strukturze nazwisk dawnych mieszkańców polsko-litewsko-wschodniosłowiańskiego pogranicza jako fakt kulturowy, [w:] J. Ławski (red.), Pogranicza, Kresy, Wschód a idee Europy. Seria I: Prace dedykowane Profesor Swietłanie Musijenko, „Colloquia Orientalia Bialostocensia. Literatura/Historia” 3, Białystok, s. 267–280.

Dacewicz L., 2014, Historia nazwisk na kresach północno-wschodnich Rzeczpospolitej (XVI– XVIII w.), Białystok.

Górny H., 2020, Czy istnieje potrzeba leksykograficznego opracowania terminów antroponomastycznych?, „Onomastica” LXIV, s. 93–106, http://dx.doi.org/10.17651/ONOMAST.64.9.

Hrynkiewicz‑Adamskich B., 2019, Wstępne uwagi o typach i cechach językowych nazwisk szlachty powiatu lidzkiego w XIX wieku, [w:] A. Rygorowicz-Kuźma, K. Rutkowski (red.), Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze, Białystok, s. 263–284.

Kowalik-Kaleta Z., Dacewicz L., Raszewska-Żurek B., 2007, Słownik najstarszych nazwisk polskich. Pochodzenie językowe nazwisk omówionych w „Historii nazwisk polskich”, t. 1, Warszawa.

Kubusiak E., 2018, Sergiusz Piasecki – człowiek pogranicza i jego język (na podstawie powieści „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy”), [w:] R. Lipelt (red.), Na pograniczach. O stosunkach społecznych i kulturowych, „Na Pograniczach Kultur i Narodów”, t. 10, Sanok, s. 39–55.

Kubusiak E., 2019, Sergiusz Piasecki – człowiek pogranicza, „Świat Inflant. Pismo Literacko-Naukowe” t. 16, nr 3 (198), s. 3–4.

Kubusiak E., 2024, Antroponimy nieoficjalne w powieściach Sergiusza Piaseckiego, „Język Polski” CIV, nr 2, s. 87–99, https://doi.org/10.31286/JP.00489.

KWN: S. Piasecki, Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy, Warszawa 1999.

Malec M., 1998, Etnonimy. Nazwy narodowości. Nazwy mieszkańców, [w:] E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa–Kraków, s. 181–188.

Mętrak M., 2024, Mapa świata z jarmarcznej ulotki. Czeska dziewiętnastowieczna twórczość kramarska w perspektywie etnolingwistycznej, „Biblioteka Literatury Ludowej” 14, Wrocław.

Mordań M., 2019, Chrześcijańskie dziedzictwo imiennicze utrwalone w nazwiskach mieszkańców Bielska Podlaskiego, Hajnówki i Siemiatycz, Białystok.

Niewiara A., 2009, Kształty polskiej tożsamości: potoczny dyskurs narodowy w perspektywie etnolingwistycznej (XVI–XX w.), „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 2708, Katowice.

Paliwoda A., 2009, Granice i pogranicza w powieściach Sergiusza Piaseckiego, „Biblioteka »Frazy«”, Rzeszów–Ustrzyki Dolne.

Rieger J.A., 2019, Język polski na Kresach, Warszawa.

Rymut K., 2001, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. 2, Kraków.

Rzetelska-Feleszko E., 1998, Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa–Kraków.

Stockwell P., 2006, Poetyka kognitywna. Wprowadzenie, tłum. A. Skucińska, Kraków.

Szczerbowski T., 2018, Polskie i rosyjskie słownictwo slangowe, „Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Prace Monograficzne”, nr 869, Kraków.

Šur V., 1998, Belaruskìâ ŭlasnyâ ìmëny. Belaruskaâ antrapanìmìka ì tapanìmìka. Dapamožnìk dlâ nastaŭnìkaŭ, Mìnsk.

Tichoniuk B., 1988, Antroponimia południowej Białostocczyzny w XVI w., „Studia i Monografie – Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu”, nr 142, Opole.

Tichoniuk B., 2000, Imiona i ich formy na pograniczu polsko-białoruskim od XVI wieku do roku 1839, Zielona Góra.

Wolnicz-Pawłowska E., 1998, Pogranicze wschodnie, [w:] E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa–Kraków, s. 453–466.

Złotkowski P., 2019, Antroponimy historyczne mieszczan brańskich z formantami -ic(z)-(ow)icz, -(ew)icz, [w:] A. Rygorowicz-Kuźma, K. Rutkowski (red.), Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze, Białystok, s. 663–679.

Netografia

Gorr Sh., Popular Jewish (Hebrew) Girl Names, [on-line:] https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/3847875/jewish/Popular-Jewish-Hebrew-Girl-Names.htm (dostęp: 11 IX 2025).

Internetowy słownik nazwisk w Polsce, https://nazwiska.ijp.pan.pl/ (dostęp: 11 IX 2025).

Los comics de machete, https://loscomicsdemachete.blogspot.com/2019/01/el-cosaco.html (dostęp: 11 IX 2025).

My heritage, https://www.myheritage.pl/research?formId=master&useTranslation=1&exactSearch=0&action=query&qname=Name+ln.%C5%82abrowicz (dostęp: 11 IX 2025).

Polnyj perečen’ rossijskih familij, https://web.archive.org/web/20040202083132/http://allfamilii.narod.ru/12.htm (dostęp: 11 IX 2025).

Polska 1926. Portret Zbiorowy II RP, https://www.polska1926.pl/podpisy?signatures_locality1926=Borys%C5%82aw&signatures_voivodeship1926=lwowskie&page=75 (dostęp: 11 IX 2025).