Rola pomników w mieście na przykładzie Krakowa – przyczynek do rozważań na temat dziejów krakowskich pomników
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2023.08Keywords:
monument, monument mania, memory, KrakówAbstract
THE ROLE OF MONUMENTS IN A CITY: THE CASE OF KRAKÓW. A CONTRIBUTION TO THE DISCUSSION ON THE HISTORY OF KRAKÓW’S MONUMENTS
Monuments – sculptural or sculptural-architectural creations – are permanently inscribed in the landscape of many cities. In the literature on the subject, they are often referred to as ‘carriers’ or ‘institutions’ of social memory, as their role is to commemorate, create and consolidate our collective memory about eminent personages and socially significant events, thus shaping community spirit, identity, and local or national pride in a shared past. They also reflect ideas and values (social, political, artistic and universal) that are significant for a given generation, becoming an important source of knowledge about society. As long as a monument is being noticed and present among the people who encounter it, sometimes stirring extreme emotions and provoking public debate about its content, form and location, it fulfils its symbolic function of the ‘carrier of memory’ and resists being reduced to a purely decorative element of the cityscape. Just how consequential the role of monuments is for the history of society can clearly be seen in the case of Kraków which has been labelled ‘the city of monuments’ since the beginning of the 19th century. In the era of the partitions, when Poland lost its independence as a state, it was the city of Kraków (under Austrian rule) which saw an outpouring of monuments in its public space. Kraków’s statues mostly explored patriotic and national themes, reflecting Polish national values and ideas. The 20th century (after 1989), and especially the 21st century also proved conducive to the art of monument-making. Similar to many other Polish cities at the time, Kraków became obsessed with a sort of ‘monument mania’ – a phenomenon which would sometimes reveal its wild, chaotic side. It was at that time that the city experienced democratization of public space, as monuments became an easily accessible medium both for the authorities, and for the various social groups which used it to promote a diversity of significant values and historical narratives, occasionally sparking conflicts between different variants of social memory and provoking heated discussions the role of monuments in a city.
References
Czuchnowski Wojciech: Zapomniany symbol niepodległości. „Gazeta w Krakowie”. Lokalny dodatek „Gazety Wyborczej” [online]. 4 maja 2006 [dostęp 3 listopada 2021]. Dostępny w internecie: https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,3318953.html
Dziedzic Stanisław: Uroczystości grunwaldzkie w Krakowie (1910–2010). „Niepodległość i Pamięć” 2011, nr 1, s. 131–144
Getka-Kenig Mikołaj: Pomniki publiczne i dyskurs zasługi w dobie „wskrzeszonej” Polski lat 1807–1830. Kraków 2017
Gębczyńska-Janowicz Agnieszka: Kształtowanie formy założeń pomnikowych w przestrzeni polskich miast od połowy XX wieku. „Czasopismo Techniczne” 2008, R. 105, z. 7, 2-A, s. 185–191
Gębczyńska-Janowicz Agnieszka: Polskie założenia pomnikowe. Rola architektury w tworzeniu miejsc pamięci od połowy XX wieku. Warszawa 2010
Grzesiuk-Olszewska Irena: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa 2003
Jałowiecki Bohdan, Sekuła Elżbieta Anna: Miejskie szlaki pamięci. „Studia Regionalne i Lokalne” 2009, nr 4, s. 5–20
Karpińska Grażyna Ewa: Pomniki bez cokołów – realizacje przedstawiające mężczyzn. „Journal of Urban Ethnology” 2013, t. 11, s. 105–116
Król Anna: Ilustrowane dzieje pomnika Adama Mickiewicza w Krakowie. Kraków 1999
Lang Elżbieta: Z dziejów krakowskich Plant – pomnik Tadeusza Rejtana. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2008, z. 26, s. 159–172
Lang Elżbieta: Dzieje plantacyjnego obelisku ku czci Floriana Straszewskiego. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2011, z. 29, s. 197–216
Lang Elżbieta: Z dziejów krakowskich pomników. Plantacyjne pomniki Juliusza Słowackiego i Adama Mickiewicza fundacji dr. Henryka Jordana. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2013, z. 31, s. 103–136
Lang Elżbieta: Z dziejów krakowskich pomników. Pomnik Artura Grottgera na krakowskich Plantach. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2015, z. 33, s. 389–420
Lang Elżbieta: Z dziejów krakowskich pomników. Michał Bałucki i jego pomnik na Plantach. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2016, z. 34, s. 109–118
Lang Elżbieta: Krakowski dyskurs wokół treści, formy i miejsca pomnika w historycznej przestrzeni miasta (zarys problematyki). W: Paragone. Rzeźba na granicy. Red. Elżbieta Błotnicka-Mazur, Lechosław Lameński, Marcin Pastwa. Warszawa–Lublin 2016, s. 26–47
Linde Samuel Bogumił: Słownik języka polskiego. T. 2, cz. 2. P. Warszawa 1811
Łuszczkiewicz Władysław: Ze świata sztuki. „Czas” 1890, nr 169, z 25 lipca, s. 1–2
Ożóg Kazimierz S.: Święty z brązu. Pomniki Jana Pawła II w Polsce. Głogów 2017
Ożóg Kazimierz S.: Krajobraz po lodowcu. „Tygodnik Powszechny” [online]. 2019, nr 28 [dostęp 14 października 2021]. Dostępny w internecie: https://www.tygodnikpowszechny.pl/krajobraz-po-lodowcu-159557
Purchla Jacek: Kraków i Lwów. Zmienność relacji w XIX i XX wieku. W: Kraków i Lwów w cywilizacji europejskiej. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej w dniach 15–16 listopada 2002. Red. nauk. Jacek Purchla. Kraków 2003
Sarzyński Piotr, Schwarzenberg-Czerny Urszula: Polityczna walka na pomniki. „Polityka” [online]. 2015, nr 34 [dostęp 14 października 2021]. Dostępny w internecie: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/1629739,1,polityczna-walka-na-pomniki.read
Sierakowski Sebastian: Architektura obejmująca wszelki gatunek murowania i budowania. Kraków 1812
Socjologia przestrzeni. Aleksander Wallis. Wybór i oprac. Elżbieta Grabska-Wallis, Maria Ofierska, posł. Janusz Ziółkowski. Warszawa 1990
Stanowski Rafał: Sikający Lenin wywołał polskie demony [online]. 12 czerwca 2014 [dostęp 13 października 2021]. Dostępny w internecie: https://natemat.pl/blogi/rafalstanowski/106037,sikajacy-lenin-wywolalpolskie-demony
Ślaski Bolesław: Pomniki publiczne Warszawy. Warszawa 1916
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Elżbieta Lang

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
See more at Copyright & Licensing tab.