Językowe wykładniki intencji prawodawcy w Kodeksie Działyńskich
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.31.08Słowa kluczowe:
język prawny, średniowiecze, składnia, intencja komunikacyjnaAbstrakt
Linguistic Exponents of the Legislator’s Intention in the Działyński Code
The article presents syntactic methods of expressing the legislator’s intentions in the medieval legal document called Kodeks Działyńskich (the Działyński code). The intention is understood by the authors as ‘the goal towards which the action of the legislator is directed’. This type of element of a legislative text does not appear in modern legal texts, apart from the Code of Canon Law. However, in the oldest texts, the purpose of which was to change a functioning custom into binding law, the justification for introducing certain regulations was very important. We also pay attention to the information about the legislator, which is included in the text. The information is expressed by pluralis maiestaticus forms of performative verbs. Three types of syntactic structures serve to express the intention of the legislator: subordinate clauses introduced by the conjunction: aby, participial sentence equivalents based on the verb chcieć, and prepositional phrases with prepositions: na, ku and dla. These structures usually occur in preposition to the superior predicate. The fragments excerpted from the text are characterized by a considerable degree of cohesiveness, not only in terms of meaning but also in structure. A sentence or a participal construction in the semantic relation of the goal functions in a broader context, therefore it becomes necessary to introduce reference indicators and anaphorical elements such as repetitions, pronouns and pronominalization.
Pobrania
Bibliografia
Źródło
KD: Kodeks Działyńskich, [w:] W. Twardzik i in. (red.), Biblioteka zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego. Edycja elektroniczna, Kraków 2006 (CD-ROM).
Literatura
Ampel T., 1976, Zdania okolicznikowe profrazowe jako wykładniki różnych odmian relacji przyczynowo-skutkowej, „Polonica” II, s. 93–118.
Apresjan J.D., 2000, Semantyka leksykalna: synonimiczne środki języka, przeł. Z. Kozłowska, A. Markowski, wyd. 2, Wrocław.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009, Tekstologia, Warszawa.
Boniecka B., 1976, O pojęciu modalności (przegląd problemów badawczych), „Język Polski” LVI, s. 99–110.
Boniecka B., 1984, Modalność a illokucja, „Przegląd Humanistyczny” 11/12, s. 87–99.
Boniecka B., 1999, Wykład o modalności, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF” 17, s. 7–29.
Brodowska M., 1955, Historyczne procesy przekształceń polskiego celownika w formy przyimkowe, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” I, s. 9–58.
Grochowski M., 1980, Pojęcie celu: studia semantyczne, „Prace Instytutu Języka Polskiego”, nr 36, Wrocław.
Grzegorczykowa R., 1991, Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy, [w:] J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa (red.), Funkcje języka i wypowiedzi, „Język a kultura”, t. 4, Wrocław, s. 11–28.
Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, wyd. 3 popr. i rozsz., Warszawa.
Jędrzejko E., 2000, Modalność – w języku i w tekstach: od gramatyki do stylistyki, [w:] E. Sławkowa (red.), Kategorie pragmatyczne w tekście literackim: wstęp do stylistyki pragmatycznej, Cieszyn, s. 113–155.
Jodłowski S., 1976, Podstawy polskiej składni, Warszawa.
Klemensiewicz Z., 1957, Zarys składni polskiej, wyd. 2, Warszawa.
Klemensiewicz Z., 1971, O znaczeniu stosunkowym struktur składniowych, [w:] A.M. Lewicki (red.), Problemy składni polskiej: studia, dyskusje, polemiki z lat 1945–1970, Kraków, s. 122–141.
Klemensiewicz Z., 1982, O syntaktycznym stosunku nawiązania, [w:] idem, Składnia, stylistyka, pedagogika językowa: wybór prac, red. A Kałkowska, „Biblioteka Filologii Polskiej. Seria A, Językoznawstwo”, Warszawa, s. 241–257.
Krążyńska Z., 1994, Jeszcze o modalności, [w:] Z. Zagórski (red.), Język a współczesne społeczeństwo polskie: materiały z sesji naukowej zorganizowanej dla uczczenia 75. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości (9 i 10 listopada 1993 r.), „Prace Komisji Językoznawczej – Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Filologiczno-Filozoficzny”, t. 21, Poznań, s. 29–35.
Krążyńska Z., 2000, Staropolskie konstrukcje z przyimkami, cz. 1, Poznań.
Krążyńska Z., 2004, Staropolskie konstrukcje z przyimkami, cz. 3, Poznań.
Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A., 2015, Składnia średniowiecznej polszczyzny, cz. 1: Konteksty, metody, tendencje, Poznań.
Labocha J., 1981, Składnia żądania w polszczyźnie mówionej, „Język Polski” LXI, s. 32–41.
Łapa R., 2003, Predykatywne wyrażenia modalne z bezokolicznikiem we współczesnej polskiej prasie, „Prace Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza – Biblioteczka Poznańskich Studiów Polonistycznych. Seria Językoznawcza”, nr 20, Poznań.
Polański K., 1967, Składnia zdania złożonego w języku górnołużyckim, Wrocław.
Sokołowska T., 1976, Funkcje składniowe imiesłowów nieodmiennych w języku polskim XVII wieku, „Prace Instytutu Języka Polskiego”, nr 18, Wrocław.
Szczepankowska I., 2007, Prawodawczy akt mowy – konwencja stylowa i ewolucja wypowiedzi w języku polskim, „Stil” 6, s. 77–88.
Topolińska Z., 1984, Składnia grupy imiennej, [w:] M. Grochowski, S. Karolak, Z. Topolińska, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, Warszawa, s. 301–384.
Uruszczak W., 1999, Statuty Kazimierza Wielkiego jako źródło prawa polskiego, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 3, s. 97–115.
Wróbel H., 1991, O modalności, „Język Polski” LXXI, s. 260–270.
Wydra W., Rzepka W.R., 2004, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wyd. 3, Wrocław.
Zieliński M., 1992, Dyrektywy w praktyce językowej, [w:] Z. Ziembiński, M. Zieliński, Dyrektywy i sposób ich wypowiadania, „Biblioteka Myśli Semiotycznej”, nr 17, Warszawa, s. 69–129.
