Gotyckie i renesansowe oraz manierystyczne kafle piecowe z wystroju pieców grzewczych klasztoru Dominikanów w Krakowie
DOI:
https://doi.org/10.36123/RK.2022.88.13Keywords:
Dominican monastery in Cracow, tile stove, pot and plate tiles, ceramic matrix, Grzegorz Kapłaniec, Bartosz of Kazimierz, hypocaustumAbstract
GOTHIC, RENAISSANCE AND MANNERIST STOVE TILES FROM THE DECORATION OF HEATING STOVES OF THE DOMINICAN PRIORY IN KRAKÓW
This article presents a detailed stylistic, technological and chronological analysis of a large group of stove tiles discovered within the compound of the Dominican Priory in Kraków during many years of excavations conducted by Teofil Dębowski and Dariusz Niemiec, as well as significant, though more accidental, discoveries made by Fr. Adam Studziński OP. As a result of the archaeological research, several chronological groups of stove tiles have been defined, the oldest of which, of the pot tile type, can be traced to the 2nd half of the 14th century and to the 15th century. The group of late-Gothic slab tiles from the turn of the 16th century is unique, with rich figural representations. It was obtained from a 15th-century latrine discovered in the courtyard of a townhouse at 1 Dominikańska Street. Especially remarkable are the fully preserved panel tiles with such unique iconographic representations as a manticore, a coat of arms with the Jagiellonian eagle, a depiction of a young man in courtly garb with the Leliwa coat of arms, and a damaged tile with an Epiphany scene. The richest in terms of motifs, style, colours and technology is the large collection of Renaissance tiles found at the Priory. Some of the stoves from this period have successfully been linked to historically known workshops of such masters as Grzegorz Kapłaniec from Piasek near Kraków and Bartosz from Kazimierz. Of unique significance in the context of stove-making from the era is the discovery of fragments of a ceramic cast for pressing early Renaissance tiles depicting St. Stanislaus with the resurrected legendary figure of Piotrowin. The youngest chronological and stylistic group is made up of Mannerist plate tiles with so-called coltrine continuation motifs, framed in contrasting white relief and blue background. The archaeological research also unequivocally demonstrated the late medieval pedigree of the hypocaustum type heating stoves in the Kraków Dominican Priory, and pointed to the functional connection of this heating system with the supply of warm air to the tiled stoves used in the nearest Priory rooms.
References
Andrzejewska Aldona, Zespół kafli renesansowych z ratusza w Bytomiu, „Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.07.
Andrzejewska Aldona, Kajzer Leszek, Sprawozdanie z archeologiczno-architektonicznych badań weryfikacyjnych zespołu franciszkańskiego w Barczewie przeprowadzonych w 2003 roku, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”, T. 9: 2005.
Andrzejewska Aldona, Kajzer Leszek, Zespół poklasztorny w Łąkach Bratiańskich koło Nowego Miasta Lubawskiego w świetle weryfikacyjnych badań terenowych, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”, T. 8: 2003.
Andrzejewski Aleksander, Kajzer Leszek, Pietrzak Janusz, Opactwo cysterskie w Rudach w świetle badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych w latach 1992‒1993, w: Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski, red. Anna Pobóg-Lenartowicz, Marek Derwich, Opole 1995.
Andrzejewski Aleksander, Kajzer Leszek, Pietrzak Janusz, Zespół pocysterski w Jemielnicy na Śląsku Opolskim w świetle badań terenowych, „Folia Archaeologica”, T. 22: 1998, https://doi.org/10.18778/0208-6034.22.09.
Augustyniak Jerzy, Cysterskie opactwo w Sulejowie, Łódź 2005.
Andrzejewski Aleksander, Kajzer Leszek, Pietrzak Janusz, Piec grzewczy typu hypocaustum w klasztorze cystersów w Sulejowie, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 1990, t. 38, nr 3‒4.
Andrzejewski Aleksander, Kajzer Leszek, Pietrzak Janusz, Zamek w Inowłodzu, Łódź 1992.
Babińska Barbara, Kafle piecowe z XVI‒XVIII w. pozyskane z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Gdańska w latach 1996‒2006, w: Stan badań archeologicznych miast w Polsce, Gdańsk 2009.
Barber Richard W., Bestiary. Being an English version of the Bodleian Library, Oxford M.S. Bodley 764, Woodbridge 1993.
Bis Wojciech, Ze studiów nad piecami typu hypocaustum z terenu ziem Polski, „Architectus”, 2003, nr 1–2 (13‒14).
Blümel Fritz, Deutsche Öfen. Der deutsche Kunstofen von1480‒1910. Kachel- und Eisenöfen aus Deutschland, Österreich und der Schweiz, München 1965.
Bochnak Adam, Mecenat Zygmunta Starego w zakresie rzemiosła artystycznego, Studia do Dziejów Wawelu, t. 2, Kraków 1961.
Bochniak Andrzej, 500 lat Dzwonu Zygmunta, Katowice 2021.
Bojęś-Białasik Anna, Piece w klasztorze Dominikanów w Krakowie. Badania w latach 2009–2010, w: Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. Anna Markiewicz, Marcin Szyma, Marek Walczak, Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie, t. 13, Kraków 2013.
Bojęś-Białasik Anna, Kwiatkowska-Kopka Beata, Średniowieczne urządzenia grzewcze w klasztorze cystersów w Jędrzejowie i augustianów-eremitów na Kazimierzu w Krakowie, „Wiadomości Konserwatorskie”, T. 25: 2009.
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Medieval Ceramics Techniques in Architecture of Cracow’s Dominicans, „Forum Urbes Medii Aevi”, Brno 2015, nr 9.
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Piece hypokaustyczne w klasztorach Małopolski. Wybrane przykłady pieców i systemów grzewczych od krytych podczas badań, „Wiadomości Konserwatorskie”, T. 59: 2019.
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Piece i latryny. Z badań nad urządzeniami ogniowymi i sanitarnymi w klasztorach Małopolski, Kraków 2018.
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Piece w klasztorze Dominikanów w Krakowie. Badania w latach 2009–2010, w: Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. Anna Markiewicz, Marcin Szyma, Marek Walczak, Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie, t. 13, Kraków 2013, s. 341‒345.
Markiewicz, Marcin Szyma, Marek Walczak, Strefa domu opackiego w klasztorze Cystersów w Mogile w świetle badań archeologiczno-architektonicznych w latach 2013‒2014, Dzieje i kultura cystersów w Polsce. Cistercium Mater Nostra studia et documenta, t. 3, red. Marcin Starzyński, Dariusz Tabor CR, Kraków 2016.
Borowska-Antoniewicz Jadwiga, Odkrycie hypocaustum na Jasnej Górze. Przyczynek do nowego spojrzenia na zabudowania klasztorne, Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego, t. 1, Katowice 2009.
Bubenko Tatiana, Tipologiâ i hronologiâ izrazcov Vitebskogo zamka XVI−XVIII vekov [Типология и хронология изразцов Витебского замка XVI−XVIII веков], w: Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. Maria Dąbrowska, Halina Karwowska, Białystok 2007.
Burian Jiří, Katedrála sv. Víta na Pražském hradě, Praha 1980.
Buśko Cezary, Średniowieczne piece typu hypocaustum na Śląsku, „Archaeologia Historica Polona”, T. 1: 1995.
Chmiel Adam, Garncarze krakowscy, Kraków 1907, s. 21.
Chmiel Adam, Kafle średniowieczne znalezione w Oświęcimiu, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej”, T. 2: 1905.
Chmiel Adam, Wawel. Tom II. Materyały archiwalne do budowy zamku, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej”, t. 5: 1913.
Czopek Sylwester, Renesansowe kafle z Będziemyśla, w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych.
Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Dąbrowska Maria, Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku, Wrocław‒Warszawa 1987.
Dąbrowska Maria, Kilka uwag metodycznych o rekonstrukcji pieców, „Archaeologia Historica Polona”, T. 15: 2005.
Dąbrowska Maria, O siedemnastowiecznych kaflach i piecach z terenu ziem polskich, w: Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. Maria Dąbrowska, Halina Karwowska, Białystok 2007.
Dąbrowska Maria, Oświetlenie i ogrzewanie średniowiecznych wnętrz zamkowych, „Archaeologia Historica Polona”, T. 14: 2004.
Dębowski Teofil, „Kraków ‒ klasztor dominikanów. Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego prac ziemnych prowadzonych w 1998 roku”, Kraków 1999, mps w archiwum MWKZ w Krakowie.
Dębowski Teofil, „Kraków ‒ klasztor dominikanów. Wyniki nadzoru archeologicznego prac ziemnych, t. II. Inwentarz zabytków ruchomych”, Kraków 1997, mps w archiwum MWKZ w Krakowie.
Die Heiligen Drei Könige. Mythos, Kunst und Kult, red. Manuela Beer, Iris Metje, Karen Straub, Saskia Werth, Köln–München 2014.
Długoszewska Wiktoria, Pietrzak Janusz, Wstępna informacja o kaflach z Piotrkowa Trybunalskiego ze szczególnym uwzględnieniem zespołu pozyskanego w trakcie badań archeologicznych przeprowadzonych w 2005 roku, „Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.09.
Dryja Maryla, Pracownia garncarska z XVI wieku na ul. Loretańskiej 11 w Krakowie, w: Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej, red. Magdalena Bis, Wojciech Bis, Warszawa 2014.
Dryja Maryla, Dryja Sławomir, Pozostałości pieca grzewczego z pierwszej ćwierci XVI wieku z badań przy ul. Św. Tomasza 34 w Krakowie, w: Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej, red. Magdalena Bis, Wojciech Bis, Warszawa 2014.
Dworzaczek Włodzimierz, Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985.
Dworzaczek Włodzimierz, Leliwici tarnowscy. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego. Wiek XIV‒XV, Warszawa 1971.
Dymek Katarzyna, Renesansowe kafle z Zamku Wleń, „Przegląd Archeologiczny”, T. 41: 1993.
Dymek Katarzyna, Średniowieczne i renesansowe kafle śląskie, Wrocław 1995.
Estreicher Karol, Collegium Maius ‒ dzieje gmachu, Kraków 1968.
Fajt Jiří, Royt Jan, Magister Theodoricus − dvorní malíř císaře Karla IV. Umělecká výzdoba posvátných prostor hradu Karlštejna, Praha 1997.
Fenimore Cooper James, Zwierzęta symboliczne i mityczne, tłum. Anna Kozłowska-Ryś, Leszek Ryś, Poznań 1998.
Firlet Elżbieta Maria, Smocza Jama na Wawelu, Kraków 1996, s. 130, 131, il. 100.
Forstner Dorothea OSB, Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum. i opr. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński, Warszawa 1990.
Frontczak Beata, Kafel płytowy wieńczący z tarczownikiem z herbem Ostoja, w: Piękno darowane. Dzieła ofiarowane Uniwersytetowi Jagiellońskiemu w zbiorach Collegium Maius, red. Jolanta Pollesch, Maciej Zdanek, Kraków 2014.
Frontczak Beata, Kafel płytowy z tarczownikiem i herbem Ostoja, w: Kraków – europejskie miasto prawa magdeburskiego, Kraków 2007.
Frontczak Beata, Kafel wieńczący z herbem Ostoja i tarczownikiem, w: Miasto bez murów. W 650. rocznicę lokacji Kleparza (1366‒2016), red. Marcin Baran, Kraków 2016, t. 2.
Gabryś Dorota, Kafel łączący, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257‒1791, Kraków 2007.
Gabryś Dorot, Kafel narożny łączący, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257‒1791, Kraków 2007.
Gabryś Dorot, Kafel wieńczący z nasadnikiem, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257‒1791, Kraków 2007.
Gabryś Dorot, Kafel wypełniający z przedstawieniem gryfa, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257‒1791, Kraków 2007.
Garas Marta, Trzciński Łukasz, Badania archeologiczne na dziedzińcu Kolegium Jezuickiego w Chojnicach, „Zeszyty Chojnickie”, T. 25: 2010.
Garas Marta, Trzciński Łukasz, Zespół kafli gotyckich z Ujazdu koło Tomaszowa Mazowieckiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.11.
Germanische Nationalmuseum i Stadtbibliothek im Bildungscampus Nürnberg: http://www.nuernberger-hausbuecher.de/, dostęp 2.11.2022.
Głogowska Julia, Znaleziska kafli z badań na placu Teatralnym, „Archeologia Dawnej Warszawy”, T. 3: 2013.
Góral Agnieszka, Renesansowe kafle z Polkowic na Śląsku, „Dolnośląskie Wiadomości Prahistoryczne”, T. 5: 1999.
Grabowski Wojciech, Romanow Jerzy, Pocysterski zespół kościelno-klasztorny w Krzeszowie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych w 2006 roku, „Z Otchłani Wieków. Pismo Poświęcone Pradziejom Polski”, T. 64: 2009, nr 1‒4.
Grygiel Ryszard, Piece kaflowe typu rycerskiego wyrazem programu ideowego rezydencji późnośredniowiecznej i nowożytnej na terenie Wielkopolski, w: Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2001.
Gutowski Maciej, Komizm postaci błazna w polskiej sztuce gotyckiej, w: Treści dzieła sztuki, red. Magdalena Witwińska, Warszawa 1969.
Hazlbauer Zdeněk, Historické kamnové kachle z Rabštejna nad Střelou, Praha 1995.
Hazlbauer Zdeněk, Sygnatury garncarskie na gotyckich i renesansowych kaflach czeskich, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 2005, t. 53, nr 2.
Hazlbauer Zdeněk, Zobrazení Ježíše v dětské podobě na českých gotických reliéfních kachlích, „Archaeologia Historica”, T. 21: 1996, s. 455‒458.
Holčík Štefan, Stredoveké kachliarstvo, Bratislava 1978.
Holl Imre, Ungarisch-polnische Beziehungen Aufgrund der Ofenkacheln (zweite Hälfte 15. – erste Hälfte 16. Jahrhundert), „Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae”, T. 55: 2004, https://doi.org/10.1556/AArch.55.2004.3-4.4.
Jaworska Aleksandra, Orzeł biały – herb państwa polskiego, Warszawa 2003.
Jaworski Grzegorz, Marcinkiewicz Kamila, Piekalski Jerzy, Siemianowska Sylwia, Badania na zamku Wleń. Budowle 6 i 7 na Zamku Górnym, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, T. 54: 2012. Kaczmarczyk Kazimierz, Księgi przyjeć do prawa miejskiego w Krakowie 1392‒1506, Kraków 1913.
Kajzer Leszek, O kaflach z Modliszewic, czyli o piecach elity czasów wazowskich, „Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.03.
Kamińska Janina, Siedlątków, obronna siedziba rycerska z XIV wieku, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, 1969, nr 15.
Kilarska Elżbieta, Kilarski Maciej, Kafle z terenu dawnych Prus Królewskich, Malbork 2009.
Kilarska Elżbieta, Kilarski Maciej, Piec we Dworze Artusa w Gdańsku, „Ochrona Zabytków”, T. 47: 1994, nr 2.
Kilarska Elżbieta, Kilarski Maciej, Wizerunki władców na renesansowych kaflach piecowych, w: Studia z historii sztuki i kultury Gdańska i Europy Północnej. Prace poświęcone pamięci Doktor Katarzyny Cieślak, Gdańsk 2003.
Kilarska Elżbieta, Kilarski Maciej, W przededniu przebudowy pieca w dworze Artusa w Gdańsku, „Porta Aurea”, T. 1: 1992.
Kluczwajd Katarzyna, Kafel z herbem Prus Królewskich, 1643, w: Klejnot w Koronie Rzeczypospolitej. Sztuka zdobnicza Prus Królewskich, Katalog, t. 2, red. Czesława Betlejewska, Gdańsk 2006.
Kobielus Stanisław, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze,, Warszawa 2002.
Kobrzeniecka-Sikorska Grażyna, Kafle XVI‒XVII wieku z Lidzbarka Warmińskiego w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Kodeks dyploatyczny miasta Krakowa 1257‒1506. Część druga, trzecia i czwarta, wyd. Franciszek Piekosiński, Kraków 1882.
Kostuch Bożena, Kafel miskowy, https://zbiory.mnk.pl/pl/wyniki-wyszukiwania/katalog/127207.
Kostysz Julian, Warsztat zduński z w. XVI na Garbarach, „Rocznik Krakowski”, T. 30: 1938.
Król Justyna, Kafle z badań archeologicznych podziemi Archikatedry Lubelskiej, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, T. 8: 2006.
Krzywdziński Robert, Piece typu hypokaustum ze stanowiska 5 na ulicy Pańskiej, Archeologia Gdańska, t. 1, Gdańsk 2006.
Kubina Jacek, Płuska Ireneusz, Kaplica Zygmuntowska na Wawelu – piękno zaklęte w kamieniu. Z dziejów królewskiego mauzoleum, Kraków 2018.
Kuthan Jiří, Royt Jan, Katedrála sv. Víta, Václava a Vojtěcha. Svatyně českých patronů a králů, Praha 2011.
Kvietok Martin, Mácelová Marta, Krása kachlíc. Vzácne neskorogotické a renesančné kachlice. Katalóg výstavy, Banská Bystrica 2013.
Kwapieniowa Maria, Garncarze krakowscy (XIV‒XVIII w.), „Materiały Archeologiczne”, T. 12: 1972.
Kwapieniowa Maria, Organizacja produkcji i zbytu wyrobów garncarskich w Krakowie w XIV‒XVIII w., w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV‒XVIII w.), Wrocław‒Warszawa‒Kraków‒Gdańsk 1976.
Kwaśniewska Ewa, Ogrzewania hypokaustyczne na zamku w Dobczycach, „Materiały Archeologiczne”, T. 32: 2001.
Kypta Jan, Žegklitz Jaromír, Gotické a renesanční kamnářstvi v českých zemích, w: Svĕt kachlových kamen. Kachle a kachlová kamna severozápadních Čech, Most 2017.
Lasek Jolanta, Niemiec Dariusz, Renesansowe kafle z personifikacją Gramatyki z wystroju pieca wawelskiej rezydencji Tęczyńskich zwanej Rabsztynem, „Acta Archaeologica Waweliana”, T. 6: 2021.
Loskotová Irena, Brněnské kamnové kachle období gotiky, Brno 2011.
Lubelczyk Antoni, Grodzisko i zamek w Czudcu na terenie dawnej ziemi sandomierskiej w świetle badań archeologicznych w latach 2001−2010, Rzeszów 2017.
Łużyniecka Ewa, Średniowieczny kościół i klasztor cysterski w Lubiążu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1988, t. 33, z. 2.
Mácelová Marta, Gotické kachľové pece z banskobystrickej radnice, „Archaeologia Historica”, T. 24: 1999.
Mácelová Marta, Nepublikovaný súbor neskorogotických kachlíc z Dolnej ulice v Banskej Bystrici, „Archaeologia Historica”, T. 34: 2009.
Majewski Marcin, Wojciechowska Iwona, Ceramika, Archeologia Stargardu, t. 4, Stargard 2019.
Majewski Paweł, Mantykora. Wczesna historia encyklopedii, Warszawa 2022, https://doi.org/10.31338/uw.9788323555667.
Marciniak-Kajzer Anna, Palenisko, kominek czy piec – urządzenia ogniowe w średniowiecznych dworach, w: Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym, Warszawa 2014.
Marciniak-Kajzer Anna, System grzewczy zamku w Narzymiu. Wstępna próba rekonstrukcji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.05.
Masełkowska-Stępnik Ewa, Historia pewnej kamienicy: przyczynek do badań nad kaflarstwem poznańskim, „Kronika Miasta Poznania”, 1998, t. 66, nr 1.
Mazur Dominika, Kafle piecowe jako źródło materialne i ikonograficzne ‒ znaczenie kafli w rekonstrukcji materialnych i niematerialnych aspektów życia codziennego dawnych społeczeństw, „Archaeologia Historica”, T. 39: 2014.
Mazur Dominika, Ornamentyka wybranych kafli piecowych z Krakowa jako przyczynek do badań nad kulturą i społeczeństwem XV i XVI-wiecznego miasta, „Szkło i Ceramika”, 2015, t. 66, nr 2.
Menoušková Dana, Motiv bájného gryfa na reliéfech moravskýcha slezských středověkých komorových kachlů, „Archaeologia Historica”, T. 34: 2009.
Měřínský Zdeněk, Krása, která hřeje. Vyběrovy katalog gotickych a renesančnich kachlů Moravy a Slezska, Uherské Hradiště 2008.
Miodońska Barbara, Rex regum i rex Poloniae w dekoracji malarskiej Graduału Jana Olbrachta i Pontyfikału Erazma Ciołka. Z zagadnień ikonografii władzy królewskiej w sztuce polskiej wieku XVI, Kraków 1979.
Mirkowska Izabela, Wybrane kafle z zamku i miasta w Reszlu, woj. olsztyńskie, w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Moskal Katarzyna, Calor Amicus, czyli o kaflu i piecu, Kraków 2010.
Moskal Katarzyna, Kafle w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Kraków 2012. Mossakowski Stanisław, Kaplica Zygmuntowska (1515‒1533). Problematyka artystyczna i ideowa Mauzoleum Króla Zygmunta I, Warszawa 2007.
Motylewska Izabela, Renesansowe kafle z zamku w Inowłodzu, Łódź 2008.
Mrozowski Przemysław, O stylizacji orła białego w sztuce polskiej, w: Orzeł Biały – 700 lat herbu państwa polskiego, red. Stefan K. Kuczyński, Warszawa 1995.
Mrozowski Przemysław, O sztuce i stylizacji heraldycznej w Polsce XIV‒XV wieku, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Seria Nowa”, T. 1: 1993.
Muczkowski Józef, Mieszkania i postępowanie uczniów krakowskich w wiekach dawniejszych, Kraków 1842.
Myszka Marian, Kraków, st. 2, ul. Św. Tomasza 32, gm. loco, woj. małopolskie, AZP 102-56, „Informator Archeologiczny. Badania 1999”, red. Dorota Csáky, Michał Bugaj, Warszawa 2011.
Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa, cz. 2, wyd. Franciszek Piekosiński, Józef Szujski, Kraków 1877.
Nekuda Vladimír, Reichertová Květa, Středověká keramika v Čechách a na Moravě, Brno 1968.
Niedźwiadek Radosław, Cztery zespoły kafli lubelskich z okresu od początku XVI do połowy XVII w., w: Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. Maria Dąbrowska, Halina Karwowska, Białystok 2007.
Niemiec Dariusz, Die Sondagen im Bereich des Gartens des Augustinerinnen-Klosters in Kraków-Kazimierz, Skałeczna-Straße 10, w: Recherches Archeologiques de 1999‒2003, Kraków 2006.
Niemiec Dariusz, Fragment kafla heraldycznego w wyobrażeniem orła, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791, Kraków 2007.
Niemiec Dariusz, „Klasztor dominikanów w Krakowie, ul. Stolarska 12. Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 2017‒2018 w Muzeum przy III wirydarzu”, Kraków 2019, mps w archiwum MWKZ w Krakowie.
Niemiec Dariusz, Późnośredniowieczne i nowożytne zabytki z badań archeologicznych przeprowadzonych na Skałce w latach 2007−2008, w: Średniowieczny kościół na Skałce w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych, red. Jacek Poleski, Kraków 2018.
Niemiec Dariusz, Stara Synagoga z krakowskiego Kazimierza w świetle badań archeologicznych z lat 2014‒2016, „Krzysztofory”, T. 35: 2017.
Niemiec Dariusz, Średniowieczna heraldyka polska w ceramice budowlanej z klasztorów dominikanów w Krakowie i Oświęcimiu, w: Dominikanie o Polsce i Polakach od XIII do XX wieku, red. Tomasz Gałuszka, Katarzyna Matyja, Poznań 2020.
Niemiec Dariusz, Uniwersytet Krakowski w badaniach archeologicznych, w: Archeologiczne ślady Uniwersytetu Krakowskiego. Katalog wystawy w Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
Okoński Jerzy, Renesansowe kafle „Wawelskie” z zamku w Nowym Wiśniczu, „Rocznik Tarnowski”, T. 3: 1993.
Olbrot Jadwiga, How to Heat a Medieval or Early Modern Monastery? Heating System in Monasteries in Poland, „KSIO”, T. 3: 2020.
Olbrot Jadwiga, Late medieval and early modern heating devices in polish monasteries, w: Proceedings of the 1st & 2nd international doctoral student conference on archaeology (IDSCA), Zagreb 2021.
Olbrot Jadwiga, Nowożytne urządzenia grzewcze w klasztorze dominikanów w Krakowie, „Hereditas Monasteriorum”, T. 8: 2016.
Olbrot Jadwiga, O wytwórczości warsztatu W. Wojtygi na przykładzie kafla z klasztoru dominikanów w Krakowie, „Menhir”, 2017‒2019, nr 12.
Olszewska Janina, Zabytkowe kafle Muzeum w Jarosławiu, Jarosław 1969.
Opalińska Stanisława, 650 lat miasta Kazimierza, „Krzysztofory”, T. 13: 1986.
Ortwein Augusta, Scheffers Augusta, 300 Tafeln zum Studium des Deutschen Renaissance- und Barockstils, Leipzig 1891.
Orzechowski Stanisław, Żywot i śmierć Jana Tarnowskiego Kasztelana Krakowskiego, Hetmana Wielkiego Koronnego, Sanok 1855.
Pavlík Čeněk, Draci na kachlích gotiky a renesance aneb kouzelný svět fantazie, „Archaeologia Historica”, T. 35: 2010.
Pavlík Čeněk, Magický jednorožec a jeho ztvárnění na kachlích gotiky a renesance, „Archaeologia Historica”, T. 33: 2008.
Piątkiewicz-Dereniowa Maria, Artystyczna ceramika europejska w zbiorach polskich, Warszawa 1991.
Piątkiewicz-Dereniowa Maria, Bartosz z Kazimierza. Z dziejów krakowskiego kaflarstwa XVI w., „Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN”, T. XXIV: 1982, nr 2.
Piątkiewicz-Dereniowa Maria, Die Hafnerkunst in Krakau zur Zeit der Renaissance, w: Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386‒1572, red. Gottfried Stangler, Franciszek Stolot, Wien 1986.
Piątkiewicz-Dereniowa Maria, Kafle wawelskie okresu wczesnego renesansu, Studia do Dziejów Wawelu, t. 2, Kraków 1961.
Pieradzka Krystyna, Garbary – przedmieście Krakowa (1363−1587), Kraków 1931.
Poklewska-Koziełł Magdalena, Dekoration auf Ofenkacheln aus dem 16. Bis 18. Jahrhundert von den archäologischen Forschungen im ehemaligen Zisterzienserkloster in Bierzwnik – Woiwodschaft Westpommern, w: Kachle a kachlová kamna, Ústecký kraj 2018.
Poksińska Maria, Badania nad kolorystyką XVI-wiecznego pieca kaflowego z Dworu Artusa w Gdańsku, „Ochrona Zabytków”, T. 41: 1988, nr 4.
Poleski Jacek, Niemiec Dariusz, Woźniak Mateusz, Badania archeologiczne na terenie klasztoru oo. Paulinów na Skałce, „Alma Mater”, 2008, nr specjalny 109.
Pospieszna Barbara, Kafle i piece kaflowe w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork 2013.
Pospieszna Barbara, Kafle piecowe z wieży przy kaplicy Św. Wawrzyńca w Malborku, w: Archaeologia et Historia Urbana, red. Roman Czaja, Grażyna Nawrolska, Marian Rębkowski, Janusz Tandecki, Elbląg 2004.
Pospieszna Barbara, Późnośredniowieczne kafle z kościoła pod wezwaniem św. Walentego w Matarni pod Gdańskiem, w: Rzemiosło artystyczne. Materiały z Sesji Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, t. 2, red. Ryszard Bobrow, Warszawa 2001.
Pospieszna Barbara, Zarys historii rzemiosła zduńsko-garncarskiego w Malborku od XV do pocz. XIX w., w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Prinke Rafał T., History and Authorship of Splendor Solis, w: Splendor Solis. The Worlds Most Famous Alchemical Manuscript, London 2019.
Przybyszewski Bolesław, Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu z archiwaliów kapitulnych i kurialnych krakowskich 1501‒1515, Kraków 1965.
Przybyszewski Bolesław, Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu z archiwaliów kapitulnych i kurialnych krakowskich 1526‒1529, Kraków 1984, nr 283. Renner Joanna, Kafel ścienny? (fragment), w: Tyniec. Kultura i sztuka benedyktynów od wieku XI do XVIII, red. Klementyna Żurowska, Andrzej Włodarek, Kraków 1994.
Przybyszewski Bolesław, Późnorenesansowe kafle wawelskie z motywem rozety w kwadracie, „Studia Waweliana”, 1992, t. 1. Ripa Cesare, Ikonologia, Kraków 2013.
Rokosz Mieczysław, Dzwony i wieże królewskiej Katedry na Wawelu. Dzwon Zygmunta, Kraków 2021, https://doi.org/10.12797/9788381387804.
Royt Jan, Mistr Ttřeboňského oltáře, Praha 2013.
Rudy Maria, Zniszczenia i konserwacja renesansowych kafli Wielkiego Pieca z Dworu Artusa w Gdańsku, „Ochrona Zabytków”, T. 49: 1996, nr 3.
Sas-Zubrzycki Jan, Kaflarstwo polskie, Lublin 1918.
Słowiński Mirosław, Błazen. Dzieje postaci i motywu, Poznań 1990.
Soukupová Markéta, Soukup Michal, Komorové kachle s náboženskými motivy – biblický král David, w: Svĕt kachlových kamen. Kachle a kachlová kamna severozápadních Čech, Most 2017.
Spieralski Zdzisław, Jan Tarnowski 1488‒1561, Warszawa 1977.
Splendor Solis. Alchemical treatises of Solomon Trismosin, London 1920, tabl. XXI; http://www.bl.uk/manuscripts/Viewer.aspx?ref=harley_ms_3469_fs001r.,dostęp 14.09.2022.
Stankiewicz Aleksander, Trzy zespoły kafli z zamku w Żywcu, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, T. 18: 2012.
Suchy Magdalena, Średniowieczny system grzewczy na terenie opactwa w Bierzwniku, woj. Zachodniopomorskie, „Zeszyty Bierzwnickie”, 2002, z. 4.
Szewczyk-Wojtasiewicz Magdalena, Kafel miskowy o otworze kwadratowym, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791, Kraków 2007.
Szewczyk-Wojtasiewicz Magdalena, Kafel wieńczący z herbem Sforzów, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791, Kraków 2007.
Ślawska Gabriela, Ślawski Tadeusz, Garncarstwo i kaflarstwo w Bieczu od późnego średniowiecza do czasów współczesnych, w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Świechowska Aleksandra, Kafle warszawskie, w: Szkice staromiejskie, Warszawa 1955.
Świerz-Zaleski Stanisław, O piecach królewskich z roku 1525 mistrza Bartłomieja z Kazimierza na zamku wawelskim, „Rzeczy Piękne”, 1931, r. 10, nr 7‒12.
Tazbir Janusz, Błazen – istota nieśmiertelna, w: Literatura – historia – dziedzictwo. Prace ofiarowane Profesor Teresie Kostkiewiczowej, Warszawa 2006.
Tymonová Markéta, Výroba kamnářské keramiky v českých zemích a dílna v Opavě, „Archaeologia Historica”, T. 39: 2014.
Vitanovský Michal, Encyklopedie kachlů v Čechach a ve Slezku. Ikonograficky atlas reliefů na kachlich gotiky a renesance, Praha 2004.
Vitanovský Michal, Menoušková Dana, Kachlové formy z Prostějova – Kostelecké ulice. K technologickým a tvůrčím otázkám vzniku renesančních kachlových reliéfů, „Archeologické Rozhledy”, T. 62: 2010.
Völlnagel Jörg, Harley MS. 3469: Splendor Solis or Splendour of the Sun – A German Alchemical Manuscript, eBLJ 2011, Article 8, s. 3, il. 6, https://www.bl.uk/eblj/2011articles/article8.html
Wagner Martina, Böchmische Herrschaften auf sächsischen Kacheln, w: Kachle a kachlová kamna, Ústecký kraj 2018.
Walczak Marek, Mistrz Teodoryk i czeskie malarstwo XIV wieku, Wielcy Malarze, t. 144, Kraków 2001.
Wałowy Alina, Badania przy kościele i klasztorze oo. Karmelitów na Piasku w Krakowie w 1963 roku (wykop II), „Materiały Archeologiczne”, T. 25: 1990.
Wawrzyniak Piotr, O kaflach i piecach w poznańskich domach, „Kronika Miasta Poznania”, 1999, t. 67, nr 4.
Wilska Małgorzata, Błazen na dworze Jagiellonów, Warszawa 1998.
Winiarska Katarzyna, Trojanowska Maria, Czarska Lucyna, Kot Beata, O kaflach, tudzież o garncarzach, kaflarzach i zdunach w Przemyślu, Przemyśl 2006.
Zahel Dorota, Kafle średniowieczne i nowożytne w zbiorachMuzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, w: Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. Maria Dąbrowska, Halina Karwowska, Białystok 2007.
Zisopulu-Bleja Kateriny, Kafle, w: Średniowieczny system obronny miasta Poznania. Odcinek północno-zachodni. Wyniki badań archeologicznych, Poznań 2013.
Żaki Andrzej, Badania nad przedlokacyjnym Krakowem w latach 1965‒1969 (seria XIII i XIV), „Sprawozdania Archeologiczne”, T. 24: 1972.
Żemigała Maria, Ogrzewanie piecowe na zamku w Bolesławcu nad Prosną XIV‒XVII w., Łódź 1987.
Żemigała Maria, Piec „herbowy” z XVI w. na zamku w Bolesławcu nad Prosną, „Acta Archaeologica Lodziensia”, T. 31: 1986.
Strony internetowe
http://muzeum-zamojskie.pl/z/karta2/karta3.php?id=2061
https://hausbuecher.nuernberg.de/75-Amb-2-317b-71-r/data
https://smb.museum-digital.de/singleimage?resourcenr=114968
https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00013106?page=18,19
https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb11255737?page=185
https://www.e-rara.ch/ebs/content/titleinfo/16618983
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-279-10-v/data
https://zbiory.mnk.pl/pl/wyniki-wyszukiwania/zaawansowane/katalog/544176
Downloads
Published
Issue
Section
License
See more at Copyright & Licensing tab.
