Gotyckie i renesansowe oraz manierystyczne kafle piecowe z wystroju pieców grzewczych klasztoru Dominikanów w Krakowie
DOI:
https://doi.org/10.36123/RK.2022.88.13Słowa kluczowe:
klasztor dominikanów w Krakowie, piec kaflowy, kafle garnkowe i płytowe, matryca ceramiczna, Grzegorz Kapłaniec, Bartosz z Kazimierza, hypocaustumAbstrakt
W prezentowanym artykule analizie stylistyczno-technologicznej oraz chronologicznej poddano duży zespół kafli piecowych odkrytych w trakcie prac wykopaliskowych na terenie klasztoru dominikanów w Krakowie. W wyniku badań archeologicznych wydzielono kilka grup chronologicznych kafli piecowych, z których najstarsze, w typie kafli garnkowych, można odnosić do 2. połowy XIV i XV wieku. Młodszą średniowieczną grupę stanowi wyjątkowy zespół późnogotyckich kafli płytowych z XV/XVI w. z bogatymi przedstawieniami figuralnymi. Najbogatszy pod względem motywów, stylistyki, kolorystyki technologii jest duży zbiór renesansowych kafli płytowych znalezionych na terenie klasztoru. Część wyrobów zduńskich z tego okresu udało się powiązać ze znanymi historycznie warsztatami takich mistrzów jak Grzegorz Kapłaniec z podkrakowskiego Piasku czy Bartosz z Kazimierza. Najmłodszą grupę analizowanych kafli stanowią egzemplarze zdobione manierystyczną stylistyką z 1. połowy XVII wieku. Artykuł zawiera też informację o domniemanych reliktach pieców do produkcji kafli oraz o funkcjonującym w klasztorze nowożytnym systemie grzewczym mieszanym złożonym z pieca kaflowego i pieca typu hypocuastum.
Bibliografia
Andrzejewska Aldona, Zespół kafli renesansowych z ratusza w Bytomiu, „Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.07.
Andrzejewska Aldona, Kajzer Leszek, Sprawozdanie z archeologiczno-architektonicznych badań weryfikacyjnych zespołu franciszkańskiego w Barczewie przeprowadzonych w 2003 roku, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”, T. 9: 2005.
Andrzejewska Aldona, Kajzer Leszek, Zespół poklasztorny w Łąkach Bratiańskich koło Nowego Miasta Lubawskiego w świetle weryfikacyjnych badań terenowych, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”, T. 8: 2003.
Andrzejewski Aleksander, Kajzer Leszek, Pietrzak Janusz, Opactwo cysterskie w Rudach w świetle badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych w latach 1992‒1993, w: Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski, red. Anna Pobóg-Lenartowicz, Marek Derwich, Opole 1995.
Andrzejewski Aleksander, Kajzer Leszek, Pietrzak Janusz, Zespół pocysterski w Jemielnicy na Śląsku Opolskim w świetle badań terenowych, „Folia Archaeologica”, T. 22: 1998, https://doi.org/10.18778/0208-6034.22.09.
Augustyniak Jerzy, Cysterskie opactwo w Sulejowie, Łódź 2005.
Andrzejewski Aleksander, Kajzer Leszek, Pietrzak Janusz, Piec grzewczy typu hypocaustum w klasztorze cystersów w Sulejowie, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 1990, t. 38, nr 3‒4.
Andrzejewski Aleksander, Kajzer Leszek, Pietrzak Janusz, Zamek w Inowłodzu, Łódź 1992.
Babińska Barbara, Kafle piecowe z XVI‒XVIII w. pozyskane z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Gdańska w latach 1996‒2006, w: Stan badań archeologicznych miast w Polsce, Gdańsk 2009.
Barber Richard W., Bestiary. Being an English version of the Bodleian Library, Oxford M.S. Bodley 764, Woodbridge 1993.
Bis Wojciech, Ze studiów nad piecami typu hypocaustum z terenu ziem Polski, „Architectus”, 2003, nr 1–2 (13‒14).
Blümel Fritz, Deutsche Öfen. Der deutsche Kunstofen von1480‒1910. Kachel- und Eisenöfen aus Deutschland, Österreich und der Schweiz, München 1965.
Bochnak Adam, Mecenat Zygmunta Starego w zakresie rzemiosła artystycznego, Studia do Dziejów Wawelu, t. 2, Kraków 1961.
Bochniak Andrzej, 500 lat Dzwonu Zygmunta, Katowice 2021.
Bojęś-Białasik Anna, Piece w klasztorze Dominikanów w Krakowie. Badania w latach 2009–2010, w: Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. Anna Markiewicz, Marcin Szyma, Marek Walczak, Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie, t. 13, Kraków 2013.
Bojęś-Białasik Anna, Kwiatkowska-Kopka Beata, Średniowieczne urządzenia grzewcze w klasztorze cystersów w Jędrzejowie i augustianów-eremitów na Kazimierzu w Krakowie, „Wiadomości Konserwatorskie”, T. 25: 2009.
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Medieval Ceramics Techniques in Architecture of Cracow’s Dominicans, „Forum Urbes Medii Aevi”, Brno 2015, nr 9.
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Piece hypokaustyczne w klasztorach Małopolski. Wybrane przykłady pieców i systemów grzewczych od krytych podczas badań, „Wiadomości Konserwatorskie”, T. 59: 2019.
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Piece i latryny. Z badań nad urządzeniami ogniowymi i sanitarnymi w klasztorach Małopolski, Kraków 2018.
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Piece w klasztorze Dominikanów w Krakowie. Badania w latach 2009–2010, w: Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. Anna Markiewicz, Marcin Szyma, Marek Walczak, Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie, t. 13, Kraków 2013, s. 341‒345.
Markiewicz, Marcin Szyma, Marek Walczak, Strefa domu opackiego w klasztorze Cystersów w Mogile w świetle badań archeologiczno-architektonicznych w latach 2013‒2014, Dzieje i kultura cystersów w Polsce. Cistercium Mater Nostra studia et documenta, t. 3, red. Marcin Starzyński, Dariusz Tabor CR, Kraków 2016.
Borowska-Antoniewicz Jadwiga, Odkrycie hypocaustum na Jasnej Górze. Przyczynek do nowego spojrzenia na zabudowania klasztorne, Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego, t. 1, Katowice 2009.
Bubenko Tatiana, Tipologiâ i hronologiâ izrazcov Vitebskogo zamka XVI−XVIII vekov [Типология и хронология изразцов Витебского замка XVI−XVIII веков], w: Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. Maria Dąbrowska, Halina Karwowska, Białystok 2007.
Burian Jiří, Katedrála sv. Víta na Pražském hradě, Praha 1980.
Buśko Cezary, Średniowieczne piece typu hypocaustum na Śląsku, „Archaeologia Historica Polona”, T. 1: 1995.
Chmiel Adam, Garncarze krakowscy, Kraków 1907, s. 21.
Chmiel Adam, Kafle średniowieczne znalezione w Oświęcimiu, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej”, T. 2: 1905.
Chmiel Adam, Wawel. Tom II. Materyały archiwalne do budowy zamku, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej”, t. 5: 1913.
Czopek Sylwester, Renesansowe kafle z Będziemyśla, w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych.
Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Dąbrowska Maria, Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku, Wrocław‒Warszawa 1987.
Dąbrowska Maria, Kilka uwag metodycznych o rekonstrukcji pieców, „Archaeologia Historica Polona”, T. 15: 2005.
Dąbrowska Maria, O siedemnastowiecznych kaflach i piecach z terenu ziem polskich, w: Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. Maria Dąbrowska, Halina Karwowska, Białystok 2007.
Dąbrowska Maria, Oświetlenie i ogrzewanie średniowiecznych wnętrz zamkowych, „Archaeologia Historica Polona”, T. 14: 2004.
Dębowski Teofil, „Kraków ‒ klasztor dominikanów. Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego prac ziemnych prowadzonych w 1998 roku”, Kraków 1999, mps w archiwum MWKZ w Krakowie.
Dębowski Teofil, „Kraków ‒ klasztor dominikanów. Wyniki nadzoru archeologicznego prac ziemnych, t. II. Inwentarz zabytków ruchomych”, Kraków 1997, mps w archiwum MWKZ w Krakowie.
Die Heiligen Drei Könige. Mythos, Kunst und Kult, red. Manuela Beer, Iris Metje, Karen Straub, Saskia Werth, Köln–München 2014.
Długoszewska Wiktoria, Pietrzak Janusz, Wstępna informacja o kaflach z Piotrkowa Trybunalskiego ze szczególnym uwzględnieniem zespołu pozyskanego w trakcie badań archeologicznych przeprowadzonych w 2005 roku, „Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.09.
Dryja Maryla, Pracownia garncarska z XVI wieku na ul. Loretańskiej 11 w Krakowie, w: Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej, red. Magdalena Bis, Wojciech Bis, Warszawa 2014.
Dryja Maryla, Dryja Sławomir, Pozostałości pieca grzewczego z pierwszej ćwierci XVI wieku z badań przy ul. Św. Tomasza 34 w Krakowie, w: Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej, red. Magdalena Bis, Wojciech Bis, Warszawa 2014.
Dworzaczek Włodzimierz, Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985.
Dworzaczek Włodzimierz, Leliwici tarnowscy. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego. Wiek XIV‒XV, Warszawa 1971.
Dymek Katarzyna, Renesansowe kafle z Zamku Wleń, „Przegląd Archeologiczny”, T. 41: 1993.
Dymek Katarzyna, Średniowieczne i renesansowe kafle śląskie, Wrocław 1995.
Estreicher Karol, Collegium Maius ‒ dzieje gmachu, Kraków 1968.
Fajt Jiří, Royt Jan, Magister Theodoricus − dvorní malíř císaře Karla IV. Umělecká výzdoba posvátných prostor hradu Karlštejna, Praha 1997.
Fenimore Cooper James, Zwierzęta symboliczne i mityczne, tłum. Anna Kozłowska-Ryś, Leszek Ryś, Poznań 1998.
Firlet Elżbieta Maria, Smocza Jama na Wawelu, Kraków 1996, s. 130, 131, il. 100.
Forstner Dorothea OSB, Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum. i opr. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński, Warszawa 1990.
Frontczak Beata, Kafel płytowy wieńczący z tarczownikiem z herbem Ostoja, w: Piękno darowane. Dzieła ofiarowane Uniwersytetowi Jagiellońskiemu w zbiorach Collegium Maius, red. Jolanta Pollesch, Maciej Zdanek, Kraków 2014.
Frontczak Beata, Kafel płytowy z tarczownikiem i herbem Ostoja, w: Kraków – europejskie miasto prawa magdeburskiego, Kraków 2007.
Frontczak Beata, Kafel wieńczący z herbem Ostoja i tarczownikiem, w: Miasto bez murów. W 650. rocznicę lokacji Kleparza (1366‒2016), red. Marcin Baran, Kraków 2016, t. 2.
Gabryś Dorota, Kafel łączący, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257‒1791, Kraków 2007.
Gabryś Dorot, Kafel narożny łączący, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257‒1791, Kraków 2007.
Gabryś Dorot, Kafel wieńczący z nasadnikiem, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257‒1791, Kraków 2007.
Gabryś Dorot, Kafel wypełniający z przedstawieniem gryfa, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257‒1791, Kraków 2007.
Garas Marta, Trzciński Łukasz, Badania archeologiczne na dziedzińcu Kolegium Jezuickiego w Chojnicach, „Zeszyty Chojnickie”, T. 25: 2010.
Garas Marta, Trzciński Łukasz, Zespół kafli gotyckich z Ujazdu koło Tomaszowa Mazowieckiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.11.
Germanische Nationalmuseum i Stadtbibliothek im Bildungscampus Nürnberg: http://www.nuernberger-hausbuecher.de/, dostęp 2.11.2022.
Głogowska Julia, Znaleziska kafli z badań na placu Teatralnym, „Archeologia Dawnej Warszawy”, T. 3: 2013.
Góral Agnieszka, Renesansowe kafle z Polkowic na Śląsku, „Dolnośląskie Wiadomości Prahistoryczne”, T. 5: 1999.
Grabowski Wojciech, Romanow Jerzy, Pocysterski zespół kościelno-klasztorny w Krzeszowie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych w 2006 roku, „Z Otchłani Wieków. Pismo Poświęcone Pradziejom Polski”, T. 64: 2009, nr 1‒4.
Grygiel Ryszard, Piece kaflowe typu rycerskiego wyrazem programu ideowego rezydencji późnośredniowiecznej i nowożytnej na terenie Wielkopolski, w: Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2001.
Gutowski Maciej, Komizm postaci błazna w polskiej sztuce gotyckiej, w: Treści dzieła sztuki, red. Magdalena Witwińska, Warszawa 1969.
Hazlbauer Zdeněk, Historické kamnové kachle z Rabštejna nad Střelou, Praha 1995.
Hazlbauer Zdeněk, Sygnatury garncarskie na gotyckich i renesansowych kaflach czeskich, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 2005, t. 53, nr 2.
Hazlbauer Zdeněk, Zobrazení Ježíše v dětské podobě na českých gotických reliéfních kachlích, „Archaeologia Historica”, T. 21: 1996, s. 455‒458.
Holčík Štefan, Stredoveké kachliarstvo, Bratislava 1978.
Holl Imre, Ungarisch-polnische Beziehungen Aufgrund der Ofenkacheln (zweite Hälfte 15. – erste Hälfte 16. Jahrhundert), „Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae”, T. 55: 2004, https://doi.org/10.1556/AArch.55.2004.3-4.4.
Jaworska Aleksandra, Orzeł biały – herb państwa polskiego, Warszawa 2003.
Jaworski Grzegorz, Marcinkiewicz Kamila, Piekalski Jerzy, Siemianowska Sylwia, Badania na zamku Wleń. Budowle 6 i 7 na Zamku Górnym, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, T. 54: 2012. Kaczmarczyk Kazimierz, Księgi przyjeć do prawa miejskiego w Krakowie 1392‒1506, Kraków 1913.
Kajzer Leszek, O kaflach z Modliszewic, czyli o piecach elity czasów wazowskich, „Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.03.
Kamińska Janina, Siedlątków, obronna siedziba rycerska z XIV wieku, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, 1969, nr 15.
Kilarska Elżbieta, Kilarski Maciej, Kafle z terenu dawnych Prus Królewskich, Malbork 2009.
Kilarska Elżbieta, Kilarski Maciej, Piec we Dworze Artusa w Gdańsku, „Ochrona Zabytków”, T. 47: 1994, nr 2.
Kilarska Elżbieta, Kilarski Maciej, Wizerunki władców na renesansowych kaflach piecowych, w: Studia z historii sztuki i kultury Gdańska i Europy Północnej. Prace poświęcone pamięci Doktor Katarzyny Cieślak, Gdańsk 2003.
Kilarska Elżbieta, Kilarski Maciej, W przededniu przebudowy pieca w dworze Artusa w Gdańsku, „Porta Aurea”, T. 1: 1992.
Kluczwajd Katarzyna, Kafel z herbem Prus Królewskich, 1643, w: Klejnot w Koronie Rzeczypospolitej. Sztuka zdobnicza Prus Królewskich, Katalog, t. 2, red. Czesława Betlejewska, Gdańsk 2006.
Kobielus Stanisław, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze,, Warszawa 2002.
Kobrzeniecka-Sikorska Grażyna, Kafle XVI‒XVII wieku z Lidzbarka Warmińskiego w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Kodeks dyploatyczny miasta Krakowa 1257‒1506. Część druga, trzecia i czwarta, wyd. Franciszek Piekosiński, Kraków 1882.
Kostuch Bożena, Kafel miskowy, https://zbiory.mnk.pl/pl/wyniki-wyszukiwania/katalog/127207.
Kostysz Julian, Warsztat zduński z w. XVI na Garbarach, „Rocznik Krakowski”, T. 30: 1938.
Król Justyna, Kafle z badań archeologicznych podziemi Archikatedry Lubelskiej, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, T. 8: 2006.
Krzywdziński Robert, Piece typu hypokaustum ze stanowiska 5 na ulicy Pańskiej, Archeologia Gdańska, t. 1, Gdańsk 2006.
Kubina Jacek, Płuska Ireneusz, Kaplica Zygmuntowska na Wawelu – piękno zaklęte w kamieniu. Z dziejów królewskiego mauzoleum, Kraków 2018.
Kuthan Jiří, Royt Jan, Katedrála sv. Víta, Václava a Vojtěcha. Svatyně českých patronů a králů, Praha 2011.
Kvietok Martin, Mácelová Marta, Krása kachlíc. Vzácne neskorogotické a renesančné kachlice. Katalóg výstavy, Banská Bystrica 2013.
Kwapieniowa Maria, Garncarze krakowscy (XIV‒XVIII w.), „Materiały Archeologiczne”, T. 12: 1972.
Kwapieniowa Maria, Organizacja produkcji i zbytu wyrobów garncarskich w Krakowie w XIV‒XVIII w., w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV‒XVIII w.), Wrocław‒Warszawa‒Kraków‒Gdańsk 1976.
Kwaśniewska Ewa, Ogrzewania hypokaustyczne na zamku w Dobczycach, „Materiały Archeologiczne”, T. 32: 2001.
Kypta Jan, Žegklitz Jaromír, Gotické a renesanční kamnářstvi v českých zemích, w: Svĕt kachlových kamen. Kachle a kachlová kamna severozápadních Čech, Most 2017.
Lasek Jolanta, Niemiec Dariusz, Renesansowe kafle z personifikacją Gramatyki z wystroju pieca wawelskiej rezydencji Tęczyńskich zwanej Rabsztynem, „Acta Archaeologica Waweliana”, T. 6: 2021.
Loskotová Irena, Brněnské kamnové kachle období gotiky, Brno 2011.
Lubelczyk Antoni, Grodzisko i zamek w Czudcu na terenie dawnej ziemi sandomierskiej w świetle badań archeologicznych w latach 2001−2010, Rzeszów 2017.
Łużyniecka Ewa, Średniowieczny kościół i klasztor cysterski w Lubiążu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1988, t. 33, z. 2.
Mácelová Marta, Gotické kachľové pece z banskobystrickej radnice, „Archaeologia Historica”, T. 24: 1999.
Mácelová Marta, Nepublikovaný súbor neskorogotických kachlíc z Dolnej ulice v Banskej Bystrici, „Archaeologia Historica”, T. 34: 2009.
Majewski Marcin, Wojciechowska Iwona, Ceramika, Archeologia Stargardu, t. 4, Stargard 2019.
Majewski Paweł, Mantykora. Wczesna historia encyklopedii, Warszawa 2022, https://doi.org/10.31338/uw.9788323555667.
Marciniak-Kajzer Anna, Palenisko, kominek czy piec – urządzenia ogniowe w średniowiecznych dworach, w: Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym, Warszawa 2014.
Marciniak-Kajzer Anna, System grzewczy zamku w Narzymiu. Wstępna próba rekonstrukcji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, T. 27: 2010, https://doi.org/10.18778/0208-6034.27.05.
Masełkowska-Stępnik Ewa, Historia pewnej kamienicy: przyczynek do badań nad kaflarstwem poznańskim, „Kronika Miasta Poznania”, 1998, t. 66, nr 1.
Mazur Dominika, Kafle piecowe jako źródło materialne i ikonograficzne ‒ znaczenie kafli w rekonstrukcji materialnych i niematerialnych aspektów życia codziennego dawnych społeczeństw, „Archaeologia Historica”, T. 39: 2014.
Mazur Dominika, Ornamentyka wybranych kafli piecowych z Krakowa jako przyczynek do badań nad kulturą i społeczeństwem XV i XVI-wiecznego miasta, „Szkło i Ceramika”, 2015, t. 66, nr 2.
Menoušková Dana, Motiv bájného gryfa na reliéfech moravskýcha slezských středověkých komorových kachlů, „Archaeologia Historica”, T. 34: 2009.
Měřínský Zdeněk, Krása, která hřeje. Vyběrovy katalog gotickych a renesančnich kachlů Moravy a Slezska, Uherské Hradiště 2008.
Miodońska Barbara, Rex regum i rex Poloniae w dekoracji malarskiej Graduału Jana Olbrachta i Pontyfikału Erazma Ciołka. Z zagadnień ikonografii władzy królewskiej w sztuce polskiej wieku XVI, Kraków 1979.
Mirkowska Izabela, Wybrane kafle z zamku i miasta w Reszlu, woj. olsztyńskie, w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Moskal Katarzyna, Calor Amicus, czyli o kaflu i piecu, Kraków 2010.
Moskal Katarzyna, Kafle w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Kraków 2012. Mossakowski Stanisław, Kaplica Zygmuntowska (1515‒1533). Problematyka artystyczna i ideowa Mauzoleum Króla Zygmunta I, Warszawa 2007.
Motylewska Izabela, Renesansowe kafle z zamku w Inowłodzu, Łódź 2008.
Mrozowski Przemysław, O stylizacji orła białego w sztuce polskiej, w: Orzeł Biały – 700 lat herbu państwa polskiego, red. Stefan K. Kuczyński, Warszawa 1995.
Mrozowski Przemysław, O sztuce i stylizacji heraldycznej w Polsce XIV‒XV wieku, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Seria Nowa”, T. 1: 1993.
Muczkowski Józef, Mieszkania i postępowanie uczniów krakowskich w wiekach dawniejszych, Kraków 1842.
Myszka Marian, Kraków, st. 2, ul. Św. Tomasza 32, gm. loco, woj. małopolskie, AZP 102-56, „Informator Archeologiczny. Badania 1999”, red. Dorota Csáky, Michał Bugaj, Warszawa 2011.
Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa, cz. 2, wyd. Franciszek Piekosiński, Józef Szujski, Kraków 1877.
Nekuda Vladimír, Reichertová Květa, Středověká keramika v Čechách a na Moravě, Brno 1968.
Niedźwiadek Radosław, Cztery zespoły kafli lubelskich z okresu od początku XVI do połowy XVII w., w: Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. Maria Dąbrowska, Halina Karwowska, Białystok 2007.
Niemiec Dariusz, Die Sondagen im Bereich des Gartens des Augustinerinnen-Klosters in Kraków-Kazimierz, Skałeczna-Straße 10, w: Recherches Archeologiques de 1999‒2003, Kraków 2006.
Niemiec Dariusz, Fragment kafla heraldycznego w wyobrażeniem orła, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791, Kraków 2007.
Niemiec Dariusz, „Klasztor dominikanów w Krakowie, ul. Stolarska 12. Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 2017‒2018 w Muzeum przy III wirydarzu”, Kraków 2019, mps w archiwum MWKZ w Krakowie.
Niemiec Dariusz, Późnośredniowieczne i nowożytne zabytki z badań archeologicznych przeprowadzonych na Skałce w latach 2007−2008, w: Średniowieczny kościół na Skałce w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych, red. Jacek Poleski, Kraków 2018.
Niemiec Dariusz, Stara Synagoga z krakowskiego Kazimierza w świetle badań archeologicznych z lat 2014‒2016, „Krzysztofory”, T. 35: 2017.
Niemiec Dariusz, Średniowieczna heraldyka polska w ceramice budowlanej z klasztorów dominikanów w Krakowie i Oświęcimiu, w: Dominikanie o Polsce i Polakach od XIII do XX wieku, red. Tomasz Gałuszka, Katarzyna Matyja, Poznań 2020.
Niemiec Dariusz, Uniwersytet Krakowski w badaniach archeologicznych, w: Archeologiczne ślady Uniwersytetu Krakowskiego. Katalog wystawy w Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
Okoński Jerzy, Renesansowe kafle „Wawelskie” z zamku w Nowym Wiśniczu, „Rocznik Tarnowski”, T. 3: 1993.
Olbrot Jadwiga, How to Heat a Medieval or Early Modern Monastery? Heating System in Monasteries in Poland, „KSIO”, T. 3: 2020.
Olbrot Jadwiga, Late medieval and early modern heating devices in polish monasteries, w: Proceedings of the 1st & 2nd international doctoral student conference on archaeology (IDSCA), Zagreb 2021.
Olbrot Jadwiga, Nowożytne urządzenia grzewcze w klasztorze dominikanów w Krakowie, „Hereditas Monasteriorum”, T. 8: 2016.
Olbrot Jadwiga, O wytwórczości warsztatu W. Wojtygi na przykładzie kafla z klasztoru dominikanów w Krakowie, „Menhir”, 2017‒2019, nr 12.
Olszewska Janina, Zabytkowe kafle Muzeum w Jarosławiu, Jarosław 1969.
Opalińska Stanisława, 650 lat miasta Kazimierza, „Krzysztofory”, T. 13: 1986.
Ortwein Augusta, Scheffers Augusta, 300 Tafeln zum Studium des Deutschen Renaissance- und Barockstils, Leipzig 1891.
Orzechowski Stanisław, Żywot i śmierć Jana Tarnowskiego Kasztelana Krakowskiego, Hetmana Wielkiego Koronnego, Sanok 1855.
Pavlík Čeněk, Draci na kachlích gotiky a renesance aneb kouzelný svět fantazie, „Archaeologia Historica”, T. 35: 2010.
Pavlík Čeněk, Magický jednorožec a jeho ztvárnění na kachlích gotiky a renesance, „Archaeologia Historica”, T. 33: 2008.
Piątkiewicz-Dereniowa Maria, Artystyczna ceramika europejska w zbiorach polskich, Warszawa 1991.
Piątkiewicz-Dereniowa Maria, Bartosz z Kazimierza. Z dziejów krakowskiego kaflarstwa XVI w., „Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN”, T. XXIV: 1982, nr 2.
Piątkiewicz-Dereniowa Maria, Die Hafnerkunst in Krakau zur Zeit der Renaissance, w: Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386‒1572, red. Gottfried Stangler, Franciszek Stolot, Wien 1986.
Piątkiewicz-Dereniowa Maria, Kafle wawelskie okresu wczesnego renesansu, Studia do Dziejów Wawelu, t. 2, Kraków 1961.
Pieradzka Krystyna, Garbary – przedmieście Krakowa (1363−1587), Kraków 1931.
Poklewska-Koziełł Magdalena, Dekoration auf Ofenkacheln aus dem 16. Bis 18. Jahrhundert von den archäologischen Forschungen im ehemaligen Zisterzienserkloster in Bierzwnik – Woiwodschaft Westpommern, w: Kachle a kachlová kamna, Ústecký kraj 2018.
Poksińska Maria, Badania nad kolorystyką XVI-wiecznego pieca kaflowego z Dworu Artusa w Gdańsku, „Ochrona Zabytków”, T. 41: 1988, nr 4.
Poleski Jacek, Niemiec Dariusz, Woźniak Mateusz, Badania archeologiczne na terenie klasztoru oo. Paulinów na Skałce, „Alma Mater”, 2008, nr specjalny 109.
Pospieszna Barbara, Kafle i piece kaflowe w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork 2013.
Pospieszna Barbara, Kafle piecowe z wieży przy kaplicy Św. Wawrzyńca w Malborku, w: Archaeologia et Historia Urbana, red. Roman Czaja, Grażyna Nawrolska, Marian Rębkowski, Janusz Tandecki, Elbląg 2004.
Pospieszna Barbara, Późnośredniowieczne kafle z kościoła pod wezwaniem św. Walentego w Matarni pod Gdańskiem, w: Rzemiosło artystyczne. Materiały z Sesji Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, t. 2, red. Ryszard Bobrow, Warszawa 2001.
Pospieszna Barbara, Zarys historii rzemiosła zduńsko-garncarskiego w Malborku od XV do pocz. XIX w., w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Prinke Rafał T., History and Authorship of Splendor Solis, w: Splendor Solis. The Worlds Most Famous Alchemical Manuscript, London 2019.
Przybyszewski Bolesław, Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu z archiwaliów kapitulnych i kurialnych krakowskich 1501‒1515, Kraków 1965.
Przybyszewski Bolesław, Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu z archiwaliów kapitulnych i kurialnych krakowskich 1526‒1529, Kraków 1984, nr 283. Renner Joanna, Kafel ścienny? (fragment), w: Tyniec. Kultura i sztuka benedyktynów od wieku XI do XVIII, red. Klementyna Żurowska, Andrzej Włodarek, Kraków 1994.
Przybyszewski Bolesław, Późnorenesansowe kafle wawelskie z motywem rozety w kwadracie, „Studia Waweliana”, 1992, t. 1. Ripa Cesare, Ikonologia, Kraków 2013.
Rokosz Mieczysław, Dzwony i wieże królewskiej Katedry na Wawelu. Dzwon Zygmunta, Kraków 2021, https://doi.org/10.12797/9788381387804.
Royt Jan, Mistr Ttřeboňského oltáře, Praha 2013.
Rudy Maria, Zniszczenia i konserwacja renesansowych kafli Wielkiego Pieca z Dworu Artusa w Gdańsku, „Ochrona Zabytków”, T. 49: 1996, nr 3.
Sas-Zubrzycki Jan, Kaflarstwo polskie, Lublin 1918.
Słowiński Mirosław, Błazen. Dzieje postaci i motywu, Poznań 1990.
Soukupová Markéta, Soukup Michal, Komorové kachle s náboženskými motivy – biblický král David, w: Svĕt kachlových kamen. Kachle a kachlová kamna severozápadních Čech, Most 2017.
Spieralski Zdzisław, Jan Tarnowski 1488‒1561, Warszawa 1977.
Splendor Solis. Alchemical treatises of Solomon Trismosin, London 1920, tabl. XXI; http://www.bl.uk/manuscripts/Viewer.aspx?ref=harley_ms_3469_fs001r.,dostęp 14.09.2022.
Stankiewicz Aleksander, Trzy zespoły kafli z zamku w Żywcu, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, T. 18: 2012.
Suchy Magdalena, Średniowieczny system grzewczy na terenie opactwa w Bierzwniku, woj. Zachodniopomorskie, „Zeszyty Bierzwnickie”, 2002, z. 4.
Szewczyk-Wojtasiewicz Magdalena, Kafel miskowy o otworze kwadratowym, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791, Kraków 2007.
Szewczyk-Wojtasiewicz Magdalena, Kafel wieńczący z herbem Sforzów, w: Kraków. Europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791, Kraków 2007.
Ślawska Gabriela, Ślawski Tadeusz, Garncarstwo i kaflarstwo w Bieczu od późnego średniowiecza do czasów współczesnych, w: Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21‒23 IX 1993, Rzeszów 1994.
Świechowska Aleksandra, Kafle warszawskie, w: Szkice staromiejskie, Warszawa 1955.
Świerz-Zaleski Stanisław, O piecach królewskich z roku 1525 mistrza Bartłomieja z Kazimierza na zamku wawelskim, „Rzeczy Piękne”, 1931, r. 10, nr 7‒12.
Tazbir Janusz, Błazen – istota nieśmiertelna, w: Literatura – historia – dziedzictwo. Prace ofiarowane Profesor Teresie Kostkiewiczowej, Warszawa 2006.
Tymonová Markéta, Výroba kamnářské keramiky v českých zemích a dílna v Opavě, „Archaeologia Historica”, T. 39: 2014.
Vitanovský Michal, Encyklopedie kachlů v Čechach a ve Slezku. Ikonograficky atlas reliefů na kachlich gotiky a renesance, Praha 2004.
Vitanovský Michal, Menoušková Dana, Kachlové formy z Prostějova – Kostelecké ulice. K technologickým a tvůrčím otázkám vzniku renesančních kachlových reliéfů, „Archeologické Rozhledy”, T. 62: 2010.
Völlnagel Jörg, Harley MS. 3469: Splendor Solis or Splendour of the Sun – A German Alchemical Manuscript, eBLJ 2011, Article 8, s. 3, il. 6, https://www.bl.uk/eblj/2011articles/article8.html
Wagner Martina, Böchmische Herrschaften auf sächsischen Kacheln, w: Kachle a kachlová kamna, Ústecký kraj 2018.
Walczak Marek, Mistrz Teodoryk i czeskie malarstwo XIV wieku, Wielcy Malarze, t. 144, Kraków 2001.
Wałowy Alina, Badania przy kościele i klasztorze oo. Karmelitów na Piasku w Krakowie w 1963 roku (wykop II), „Materiały Archeologiczne”, T. 25: 1990.
Wawrzyniak Piotr, O kaflach i piecach w poznańskich domach, „Kronika Miasta Poznania”, 1999, t. 67, nr 4.
Wilska Małgorzata, Błazen na dworze Jagiellonów, Warszawa 1998.
Winiarska Katarzyna, Trojanowska Maria, Czarska Lucyna, Kot Beata, O kaflach, tudzież o garncarzach, kaflarzach i zdunach w Przemyślu, Przemyśl 2006.
Zahel Dorota, Kafle średniowieczne i nowożytne w zbiorachMuzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, w: Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. Maria Dąbrowska, Halina Karwowska, Białystok 2007.
Zisopulu-Bleja Kateriny, Kafle, w: Średniowieczny system obronny miasta Poznania. Odcinek północno-zachodni. Wyniki badań archeologicznych, Poznań 2013.
Żaki Andrzej, Badania nad przedlokacyjnym Krakowem w latach 1965‒1969 (seria XIII i XIV), „Sprawozdania Archeologiczne”, T. 24: 1972.
Żemigała Maria, Ogrzewanie piecowe na zamku w Bolesławcu nad Prosną XIV‒XVII w., Łódź 1987.
Żemigała Maria, Piec „herbowy” z XVI w. na zamku w Bolesławcu nad Prosną, „Acta Archaeologica Lodziensia”, T. 31: 1986.
Strony internetowe
http://muzeum-zamojskie.pl/z/karta2/karta3.php?id=2061
https://hausbuecher.nuernberg.de/75-Amb-2-317b-71-r/data
https://smb.museum-digital.de/singleimage?resourcenr=114968
https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00013106?page=18,19
https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb11255737?page=185
https://www.e-rara.ch/ebs/content/titleinfo/16618983
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-279-10-v/data
https://zbiory.mnk.pl/pl/wyniki-wyszukiwania/zaawansowane/katalog/544176
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
