Między słowem a obrazem
O okładkach Jana Bukowskiego jako przekładach intersemiotycznych
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.29.2023.59.04Keywords:
Young Poland, Jan Bukowski, intersemiotic translation, equivalence in translationAbstract
BETWEEN WORD AND IMAGE: ON JAN BUKOWSKI’S BOOK COVERS AS INTERSEMIOTIC TRANSLATIONS
The article is devoted to the art of illustration, understood as the art of translating words into pictures. The subject of the analysis is the work of Jan Bukowski (1873-1943), a leading artist of Young Poland, a pioneer of Polish applied art and an outstanding creator of book graphics. He was revered for his ability to reach the “inner content” of the text resulting from the author’s intention and express it with an equivalent plastic form. The article discusses the theoretical aspects of the word-image relationship and explains the concept of intersemiotic translation. On the basis of this concept, a model is proposed to analyze selected graphic works by Jan Bukowski as intersemiotic translations. The analytical part of the article presents four different types of equivalence that Jan Bukowski used when making his intersemiotic translations, which were designs for the covers of literary works.
Downloads
References
Barthes, R. (2012), „Efekt rzeczywistości” (tłum. Michał Paweł Markowski), Teksty Drugie. 4: 119-126.
Bąbiak, G.P. (2013), „Piękna książka na ziemiach polskich u schyłku XIX wieku”, Sztuka Edycji. 2: 19-30, https://doi.org/10.12775/SE.2013.017. DOI: https://doi.org/10.12775/SE.2013.017
Buchenfeld-Kamińska, I. (2006), „Jan Bukowski”, [w:] Śladami prerafaelitów.
Artyści polscy i sztuka brytyjska na przełomie XIX i XX w., Muzeum Pałac w Wilanowie, Warszawa: 154-155.
Bukowski, M. (2022), „O Janie Bukowskim – artyście książki”, [w:] Piotr de Bończa Bukowski, Artur Jurczyszyn, red. Sztuka Jana Bukowskiego, Fundacja Centrum Leczenia Szpiczaka, Kraków: 129-223.
Cave, R., Ayad, S. (2015), Historia książki. Od glinianych tabliczek po e-booki (tłum. Ewa Romkowska), Arkady, Warszawa.
Crane, W. (2018), O zdobnictwie książek dawnych i nowych (tłum. Agnieszka Chłoń, Leila Ghafoori et al.), red. nauk. i wstęp Katarzyna Krzak-Weiss, Universitas, Kraków.
Dahl, S. (1965), Dzieje książki (tłum. Eugeniusz Garbacik, Tadeusz Zapiór i Helena Devechy), Ossolineum, Wrocław.
De Bończa Bukowski, P. (2022), „W kręgu sztuki Jana Bukowskiego. Horyzonty badawcze”, [w:] Piotr de Bończa Bukowski, Artur Jurczyszyn, red. Sztuka Jana Bukowskiego, Fundacja Centrum Leczenia Szpiczaka, Kraków: 13-128.
Dobrowolski, T. (1989), Malarstwo polskie ostatnich dwustu lat, wyd. III, Ossolineum, Wrocław.
Dusi, N. (2015), „Intersemiotic translation: Theories, problems, analysis”, Semiotica. 206: 181-205, https://doi.org/10.1515/sem-2015-0018. DOI: https://doi.org/10.1515/sem-2015-0018
Eco, U. (1996), Nieobecna struktura (przekł. Adam Weinsberg, Paweł Bravo), Wydawnictwo KR, Warszawa.
Eco, U. (2001), Experiences in Translation (tłum. Alastair McEwen), University of Toronto Press, Toronto.
Filipowicz, Z. (1905), Pamiętnik, G. Centnerszwer i spółka, Kraków.
Hjelmslev, L. (1979), „Prolegomena do teorii języka” (tłum. Halina Kurkowska i Adam Weinsberg), [w:] Halina Kurkowska, Adam Weinsberg, red. Językoznawstwo strukturalne. Wybór tekstów, PWN, Warszawa: 44-137.
Ingarden, R. (1988), O dziele literackim. Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury (tłum. Maria Turowicz), PWN, Warszawa.
Jakobson, R. (2009), „O językoznawczych aspektach przekładu” (tłum. Lucylla Pszczołowska), [w:] Piotr Bukowski, Magda Heydel, red. Współczesne teorie przekładu. Antologia, Znak, Kraków: 43-49.
Jaworska, M., Hordyński, P. (1994), „Wstęp”, [w:] Młoda Polska. Sztuka druku i ilustracji. Katalog wystawy, Secesja, Kraków: 5-25.
Kaźmierczak, M. (2017), „Od przekładu intersemiotycznego do intersemiotycznych aspektów przekładu”, Przekładaniec. 34: 7-35.
Koller, W. (1992), Einführung in die Übersetzungswissenschaft, Quelle & Meyer, Heidelberg–Wiesbaden.
Komza, M. (1987), Mickiewicz ilustrowany, Ossolineum, Wrocław.
Korolko, M. (1990), Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Kozłowski, J. (1986), Proletariacka Młoda Polska, Arkady, Warszawa.
Lange, A. (1906), „Przedmowa”, [w:] Pieśń o Nalu i Damajanti. Baśń staroindyjska z ksiąg Mahabharaty (tłum. Antoni Lange), G. Centnerszwer i spółka, Warszawa: I-IV.
Lukszyn, J. (red.) (1998), Tezaurus terminologii translatorycznej, PWN, Warszawa.
Miciński, T. (1909), W mrokach złotego pałacu czyli Bazylissa Teofanu, Nakład autora, Kraków.
Nietzsche, F. (1905-1906). Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo (tłum. Wacław Berent), Nakład J. Mortkowicza, Warszawa.
Pereira, N.M. (2008), „Book Illustration as (Intersemiotic) Translation: Pictures Translating Words”, Meta. 53(1): 104-119, https://doi.org/10.7202/017977ar. DOI: https://doi.org/10.7202/017977ar
Porębski, M. (1986a), „Obrazy i znaki”, [w:] Mieczysław Porębski, Sztuka a informacja, Wydawnictwo Literackie, Kraków: 81-104.
Porębski, M. (1986b), „Semiotyka a ikonika”, [w:] Mieczysław Porębski, Sztuka a informacja, Wydawnictwo Literackie, Kraków: 105-115.
Porębski, M. (1986c), „Styl epoki”, [w:] Mieczysław Porębski, Sztuka a informacja, Wydawnictwo Literackie, Kraków: 185-214.
Przybyszewski, S. (1912), Topiel, Gebethner i Wolff, Warszawa.
Ruskin, J. (2011), Sztuka jako język, [w:] John Ruskin, Niewinne oko. Szkice o sztuce, wybór i tłum. Jakub Szczuka, wstęp Ryszard Kasperowicz, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk: 111-112.
Skierkowska, E. (1960), Wyspiański – artysta książki, Ossolineum, Wrocław.
Smolik, P. (1926), O książce pięknej, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa.
Smolik, P. (1930), Jana Bukowskiego prace graficzne, Towarzystwo Bibliofilów w Łodzi, Łódź.
Souter, N., Souter, T. (2012), Ilustracje. Przewodnik (tłum. Bożena Stokłosa), Muza, Warszawa.
Sowiński, J. (1982), Sztuka typograficzna Młodej Polski, Ossolineum, Wrocław.
Sowiński, J. (2003), „Stylizacja typograficzna druków Wydawnictwa Ultima Thule (1910-1939)”, [w:] Małgorzata Komza, red. Sztuka książki. Historia – teoria – praktyka, Wydawnictwo UW, Wrocław: 91-107.
Straus, J. (2021), Teraz okładka!, Tom 1, Oficyna Kolekcjoner, Warszawa.
Tymoczko, M. (1999), Translation in a Postcolonial Context, St. Jerome, Manchester.
Wallis, M. (1983a), „Dzieje sztuki jako dzieje struktur semantycznych”, [w:] Mieczysław Wallis, Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, PIW, Warszawa: 53-70.
Wallis, M. (1983b), „Sztuka średniowieczna jako język”, [w:] Mieczysław Wallis, Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, PIW, Warszawa: 144-149.
Wallis, M. (1983c), „Świat sztuk i świat znaków”, [w:] Mieczysław Wallis, Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, PIW, Warszawa: 71-95.
Wallis, M. (1984), Secesja, Arkady, Warszawa.
Wiercińska, J. (1991), Secesja – grafika, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Wysłouch, S. (1994), Literatura a sztuki wizualne, PWN, Warszawa.
Wysłouch, S. (2001), Literatura i semiotyka, PWN, Warszawa.
Zbierski, T. (1978), Semiotyka książki, Ossolineum, Wrocław.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
