Władze i społeczeństwo Wolnego Miasta Krakowa wobec „sprawy narodowej” i „opiekuńczych” dworów
Słowa kluczowe:
Kraków, Wolne Miasto Kraków, kult narodowych bohaterów, pogrzeby księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki, Kopiec Kościuszki, Uniwersytet Jagielloński, cenzura, galicyjscy konspiratorzy, restauracja zabytkówAbstrakt
Artykuł, w oparciu o niewykorzystane dotąd w pełni źródła i całokształt literatury, odpowiada na pytanie, w jakim stopniu władze i społeczność Wolnego (po 1830 r. już tylko z nazwy) Miasta Krakowa potrafiły wykorzystać stopniowo ograniczany margines swobód obywatelskich. Położono nacisk na zestawienie patriotycznych przedsięwzięć (wawelskie pogrzeby Tadeusza Kościuszki i księcia Józefa Poniatowskiego, sypanie Kopca Kościuszki) z hołdami dla zaborców, reakcje na powstanie listopadowe i popowstaniowe represje (m.in. szczególnie trudny problem stosunku do uczestników powstania pochodzących spoza miniaturowej Rzeczpospolitej Krakowskiej), próby obrony autonomii Uniwersytetu Jagiellońskiego i sądownictwa, podporządkowywanie cenzurze i przeciwstawianie się jej, traktowanie sztuki i restaurowania zabytków jako manifestacji uczuć patriotycznych. Zaakcentowano różnorodność postaw: odważnych, ostrożnych (realistyczny lojalizm wobec „opiekuńczych dworów”) i wręcz zdradzieckich.
Bibliografia
Baczkowski Michał, Antoni Morbitzer jako prezes Krakowskiej Rady Municypalnej (1812–1815), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, 2013, nr 140, z. 3.
Banach Andrzej Kazimierz, Czasy zaborów, Uniwersytet Jagielloński w latach 1795–1918, w: Krzysztof Stopka, Andrzej Kazimierz Banach, Julian Dybiec, Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.
Bieniarzówna Janina, Wolne Miasto Kraków, w: Dzieje Krakowa, t. 3: Kraków w latach 1796–1918, red. Janina Bieniarzówna, Jan M. Małecki, Józef Mitkowski, Kraków 1979.
Bieniarzówna Janina, Stelmach Antoni, Schindler Jan Chrzciciel Michał (1802–1890), w: Polski słownik biograficzny, t. 35, Warszawa–Kraków 1994.
Borowiejska-Birkenmajerowa Maria, Demel Juliusz, Działalność architektoniczna i urbanistyczna senatu Wolnego Miasta Krakowa w latach 1815–1846, Studia i Materiały do Historii i Teorii Architektury i Urbanistyki, t. 4, Warszawa 1963.
Dutkowa Renata, Litwiński Walenty (1778–1823), w: Polski słownik biograficzny, t. 17, Wrocław 1972.
Graniczny Marek, Kacprzak Joanna, Urban Halina, Krzywiec Piotr, Ludwik Zejszner – wybitny przyrodnik, jeden z pionierów kartografii geologicznej w Polsce, „Przegląd Geologiczny”, 2007, t. 55, nr 11.
Grodziski Stanisław, Rzeczpospolita Krakowska, jej lata i ludzie, Kraków 2012.
Kargol Anna, Dwa pierwsze wieki wolnomularstwa w Krakowie, „Państwo i Społeczeństwo”, 2010, nr 2.
Komorowski Waldemar, Sudacka Aldona, Rynek Główny w Krakowie, Wrocław–Warszawa–Kraków 2008.
Kozłowski Eligiusz, Lubliner Ludwik Ozeasz (1809–1868), w: Polski słownik biograficzny, t. 17, Wrocław 1972.
Krasnowolski Bogusław, Restauracja zespołu augustiańskiego na Kazimierzu. Z dziejów ochrony krakowskich zabytków, Biblioteka Krakowska, nr 152, Kraków 2010.
Krasnowolski Bogusław, Urbanistyka i sztuka Wolnego Miasta Krakowa, w: Rzeczpospolita Krakowska 1815–1846. Materiały z sesji naukowej 23 maja 2015 roku, Kraków w Dziejach Narodu, nr 35, red. Jerzy Wyrozumski, Kraków 2016.
Mrozowska Kamilla, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1795–1850, w: Mirosława Chamcówna, Kamilla Mrozowska, Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1765–1850, t. 2, cz. I, Kraków 1965.
Pruszyńska Zuzanna, Kuhn Ferdynand Fryderyk, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 4, Wrocław 1986.
Ręgorowicz Ludwik, Szkolnictwo W.M. Krakowa w dobie kuratorii Józefa hr. Załuskiego, Lwów 1928.
Rzeczpospolita Krakowska 1815–1846. Wybór źródeł, red. J. Bieniarzówna, Wrocław 2004.
Sędziowie w Wolnym Mieście Krakowie, w: Poczet sędziów krakowskich, cz. XXI, „Krakowskie Zeszyty Sądowe”, 2014, R. 24, nr 11 (287).
Sokulski Justyn, Ekielski Napoleon, w: Polski słownik biograficzny, t. 6, Kraków 1946.
Tyrowicz Marian, Austriacka polityka cenzuralna a prasa galicyjska 1772–1849, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 1978, nr 17, z. 1.
Tyrowicz Marian, Towarzystwo Demokratyczne Polskie, 1832–1863: przywódcy i kadry członkowskie, przewodnik biobibliograficzny, Warszawa 1964.
Wancław Anna, Franciszek Sapalski – pierwszy polski profesor geometrii wykreślnej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Geometrii i Grafiki Inżynierskiej”, 1997, z. 4.
Wawel-Louis Józef, Wspomnienie o Józefie Patelskim, wiceprezesie Towarzystwa Dobroczynności, Kraków 1888.
Wiązek Paweł, Poglądy na cele kary w Rzeczypospolitej czasów stanisławowskich, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo”, 2013, nr 315/2.
Żychiewicz Tadeusz, Humbert Szczepan, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, Wrocław 1962–1964.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
