Władze i społeczeństwo Wolnego Miasta Krakowa wobec „sprawy narodowej” i „opiekuńczych” dworów
Keywords:
Kraków, Wolne Miasto Kraków, kult narodowych bohaterów, pogrzeby księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki, Kopiec Kościuszki, Uniwersytet Jagielloński, cenzura, galicyjscy konspiratorzy, restauracja zabytkówAbstract
THE PERSPECTIVE OF THE AUTHORITIES AND CITIZENS OF THE FREE CITY OF KRAKÓW ON THE “NATIONAL CAUSE” AND THE “GUARDIAN” MONARCHIES
The discrepancy in attitudes of the authorities and cit izens of the Free City is visible on many levels, such as the attitude to official ceremonies paying homage to the partitioning states (“guardians” of the miniature Republic of Poland), as well as to patriotic demonstrations. The first category includes ceremonies paying homage to the rulers of Russia, Austria and Prussia, and the second category includes enthusiastic funerals, held at the Wawel Castle, of national heroes – Prince Józef Poniatowski (1817) and Tadeusz Kościuszko (1818) – and raising of the Kościuszko Mound (from 1820). Replacing 3 May as a state holiday with 11 September (commemorating the awarding of a constitution to the Free City by the “guard ian” powers), originally a sign of loyalty, gradually became a demonstration for civil liberties, which were curtailed after the November Uprising. The Uprising, supported by the citizens of the Free City, engendered a conflict of conscience among the representatives of the authorities, who were justifiably afraid of the partitioners’ intervention. This conflict was most clearly visible in the era of post-Uprising repressions, when the Senate – under pressure from the Conference of Residents, which assumed full power – was forced to surrender insurgents coming from outside the Free City area. The sad aspect was the increase in the number of denunciations. Other points of conflict between patriotism and loyalty were: the struggle for the autonomy of the Jagiellonian University, for making Kraków’s schools accessible to young people from all three partitions, for censorship to be relaxed or tightened. It was relatively easy to demonstrate patriotic attitudes through art and restoration of monuments, understood as “national memorials”. The thirtieth anniversary of the Free City was rounded off with the “Manifesto to the Polish Nation” announced by the insurgent government in 1846, regarded by Professor Stanisław Grodziski as “one of the most beautiful texts written in Europe at that time”.
References
Baczkowski Michał, Antoni Morbitzer jako prezes Krakowskiej Rady Municypalnej (1812–1815), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, 2013, nr 140, z. 3.
Banach Andrzej Kazimierz, Czasy zaborów, Uniwersytet Jagielloński w latach 1795–1918, w: Krzysztof Stopka, Andrzej Kazimierz Banach, Julian Dybiec, Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.
Bieniarzówna Janina, Wolne Miasto Kraków, w: Dzieje Krakowa, t. 3: Kraków w latach 1796–1918, red. Janina Bieniarzówna, Jan M. Małecki, Józef Mitkowski, Kraków 1979.
Bieniarzówna Janina, Stelmach Antoni, Schindler Jan Chrzciciel Michał (1802–1890), w: Polski słownik biograficzny, t. 35, Warszawa–Kraków 1994.
Borowiejska-Birkenmajerowa Maria, Demel Juliusz, Działalność architektoniczna i urbanistyczna senatu Wolnego Miasta Krakowa w latach 1815–1846, Studia i Materiały do Historii i Teorii Architektury i Urbanistyki, t. 4, Warszawa 1963.
Dutkowa Renata, Litwiński Walenty (1778–1823), w: Polski słownik biograficzny, t. 17, Wrocław 1972.
Graniczny Marek, Kacprzak Joanna, Urban Halina, Krzywiec Piotr, Ludwik Zejszner – wybitny przyrodnik, jeden z pionierów kartografii geologicznej w Polsce, „Przegląd Geologiczny”, 2007, t. 55, nr 11.
Grodziski Stanisław, Rzeczpospolita Krakowska, jej lata i ludzie, Kraków 2012.
Kargol Anna, Dwa pierwsze wieki wolnomularstwa w Krakowie, „Państwo i Społeczeństwo”, 2010, nr 2.
Komorowski Waldemar, Sudacka Aldona, Rynek Główny w Krakowie, Wrocław–Warszawa–Kraków 2008.
Kozłowski Eligiusz, Lubliner Ludwik Ozeasz (1809–1868), w: Polski słownik biograficzny, t. 17, Wrocław 1972.
Krasnowolski Bogusław, Restauracja zespołu augustiańskiego na Kazimierzu. Z dziejów ochrony krakowskich zabytków, Biblioteka Krakowska, nr 152, Kraków 2010.
Krasnowolski Bogusław, Urbanistyka i sztuka Wolnego Miasta Krakowa, w: Rzeczpospolita Krakowska 1815–1846. Materiały z sesji naukowej 23 maja 2015 roku, Kraków w Dziejach Narodu, nr 35, red. Jerzy Wyrozumski, Kraków 2016.
Mrozowska Kamilla, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1795–1850, w: Mirosława Chamcówna, Kamilla Mrozowska, Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1765–1850, t. 2, cz. I, Kraków 1965.
Pruszyńska Zuzanna, Kuhn Ferdynand Fryderyk, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 4, Wrocław 1986.
Ręgorowicz Ludwik, Szkolnictwo W.M. Krakowa w dobie kuratorii Józefa hr. Załuskiego, Lwów 1928.
Rzeczpospolita Krakowska 1815–1846. Wybór źródeł, red. J. Bieniarzówna, Wrocław 2004.
Sędziowie w Wolnym Mieście Krakowie, w: Poczet sędziów krakowskich, cz. XXI, „Krakowskie Zeszyty Sądowe”, 2014, R. 24, nr 11 (287).
Sokulski Justyn, Ekielski Napoleon, w: Polski słownik biograficzny, t. 6, Kraków 1946.
Tyrowicz Marian, Austriacka polityka cenzuralna a prasa galicyjska 1772–1849, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 1978, nr 17, z. 1.
Tyrowicz Marian, Towarzystwo Demokratyczne Polskie, 1832–1863: przywódcy i kadry członkowskie, przewodnik biobibliograficzny, Warszawa 1964.
Wancław Anna, Franciszek Sapalski – pierwszy polski profesor geometrii wykreślnej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Geometrii i Grafiki Inżynierskiej”, 1997, z. 4.
Wawel-Louis Józef, Wspomnienie o Józefie Patelskim, wiceprezesie Towarzystwa Dobroczynności, Kraków 1888.
Wiązek Paweł, Poglądy na cele kary w Rzeczypospolitej czasów stanisławowskich, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo”, 2013, nr 315/2.
Żychiewicz Tadeusz, Humbert Szczepan, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, Wrocław 1962–1964.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
See more at Copyright & Licensing tab.
