O możliwościach „nowej” historii przekładu na przykładzie kilku dziewiętnastowiecznych tłumaczeń
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.29.2023.62.04Keywords:
cultural turn, interdisciplinarity, history of 19th-century translation, history of translation, translator studiesAbstract
ON THE PERSPECTIVES OFFERED BY A ‘NEW’ HISTORY OF TRANSLATION ON THE EXAMPLE OF SEVERAL 19TH CENTURY TRANSLATIONS
To become a discipline in its own right, translation studies needs to explore its own history, not only in the traditional sense – the study of the impact of translations of masterpieces on Polish literature – but also in a more modern and eclectic one. This article tests one such newer approach, proposed by Lieven D’hulst, using several nineteenth-century translations of Hippolyte Taine’s works into Polish as examples, and it focuses on the translators and their choices, the context of their work, and the causes and effects of their translations. The aim of the study is to show that interdisciplinarity is an opportunity for translation studies and that the history of translation after the cultural turn can be a worthwhile area of research.
Downloads
References
Teksty źródłowe
Taine, H. (1866), Histoire de la littérature anglaise, t. 1, Hachette, Paris.
Taine, H. (1868), Filozofia sztuk pięknych (tłum. Ludwika Sabowska), Red. Przeglądu Tygodniowego, Warszawa.
Taine, H. (1887a), Napoleon Bonaparte (tłum. Maria Dzierżanowska), A. Wiślicki, Warszawa.
Taine, H. (1887b), „Napoleon Bonaparte” (tłum. Natalia Korwin-Szymanowska), Życie. 10-27.
Taine, H. (1900), Historia literatury angielskiej, cz. 1 (tłum. Eliza Orzeszkowa), S. Lewental, Warszawa.
Taine, H. (1904), Les origines de la France contemporaine, t. 1, Le régime moderne, Hachette, Paris.
Taine, H. (1909), Philosophie de l’art, t. 1, Hachette, Paris.
Literatura przedmiotu
Adamczyk-Garbowska, M. (2011), „Przekład literacki w Polsce – stan badań nad jego historią i postulaty na przyszłość”, Lingwistyka Stosowana. 4: 69-74.
Adamo, S. (2006), „Microhistory of Translation”, [w:] Georges L. Bastin, Paul F. Bandia, red. Charting the Future of Translation History, University of Ottawa Press, Ottawa.
Balcerzan, E. (1998), Literatura z literatury (strategie tłumaczy), Śląsk, Katowice.
Bassnett, S., France, P. (2006), „Translation, Politics, and the Law”, [w:] Peter France, Kenneth Haynes, red. The Oxford History of Literary Translation in English, vol. 4, 1790–1900, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780199246236.001.0001
Berman, A. (1989), „La traduction et ses discours”, Meta. 34(4): 672-679, https://doi.org/10.7202/002062ar. DOI: https://doi.org/10.7202/002062ar
Biernacki, A. (1987), „Fundacje – ich rola i znaczenie w XIX stuleciu”, [w:] Bohdan Jaczewski, red. Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Organizacje i instytucje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Gdańsk et al. Boniecki, A. (1907), Herbarz polski, t. 10, Gebethner i Wolff, Warszawa.
Borkowska, G., Czermińska, M. et al. (2000), Pisarki polskie od średniowiecza do współczesności. Przewodnik, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
Brzozowski, S. (1987), „Warunki rozwoju nauki polskiej w kraju 1860-1918”, [w:] Bohdan Jaczewski, red. Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Organizacje i instytucje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Gdańsk et al.
Burkot, S., „Sabowski Władysław” (1992-1993), [w:] Henryk Markiewicz, red. Polski Słownik Biograficzny, t. 34, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa et al.
Casanova, P. (1999), La république mondiale des lettres, Seuil, Paris.
Ceysingerówna, H. (1948), „Dzierżanowska Maria”, [w:] Władysław Konopczyński, red. Polski Słownik Biograficzny, t. 6, Polska Akademii Umiejętności, Kraków.
Delisle, J. (red.) (1999), Portraits de traducteurs, Presses de l’Université d’Ottawa, Artois presses université, Ottawa–Arras.
Delisle, J. (red.) (2002), Portraits de traductrices, Presses de l’Université d’Ottawa, Artois presses université, Ottawa–Arras.
D’hulst, L. (2010), „Translation History”, [w:] Yves Gambier, Luc van Doorslaer, red. Handbook of Translation Studies, t. 1, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam–Philadelphia.
Figiel, W. (2017), Tożsamość i status tłumaczy z dysfunkcją wzroku. Niepublikowana praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Małgorzaty Tryuk, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Gacowa, H. (2002), „Orzeszkowa Eliza”, [w:] Roman Loth (red.). Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, t. 3, Fundacja Akademia Humanistyczna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Heilbron, J., Sapiro, G. (2007), „Outline for a Sociology of Translation. Current Issues and Future Prospects”, [w:] Michaela Wolf, Alexandra Fukari, red. Constructing a Sociology of Translation, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam–Philadelphia, https://doi.org/10.1075/btl.74.07hei. DOI: https://doi.org/10.1075/btl.74.07hei
Heydel, M. (2009), „Zwrot kulturowy w badaniach nad przekładem”, Teksty Drugie. 6: 21-33.
Ihnatowicz, E. (1997), „Pozytywistyczne przekłady dziewiętnastowiecznej literatury europejskiej”, [w:] Alina Nowicka-Jeżowa, Danuta Knysz-Tomaszewska, red. Przekład literacki. Teoria, historia, współczesność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Jaczewski, B. (1987), „Przedmowa”, [w:] Bohdan Jaczewski, red. Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Organizacje i instytucje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Gdańsk et al.
Jankowski, E. (1979), „Orzeszkowa (z domu Pawłowska, 2.v. Nahorska) Eliza (Elżbieta)”, [w:] Emanuel Rostworowski, red. Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa et al.
Joly, J.F. (2012), „Preface”, [w:] Jean Delisle, Judith Woodsworth, red. Translators Through History, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam–Philadelphia.
Kliszcz, A. (2014-2015), „Szymanowska (Szymanowska-Korwin) z Krzyżanowskich Natalia”, [w:] Andrzej Romanowski, red. Polski Słownik Biograficzny, t. 50, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Warszawa–Kraków.
Kostecki, J. (1992), „Ruch wydawniczy na ziemiach polskich (1877–1986)”, [w:] Janusz Kostecki, red. Instytucje – publiczność – sytuacje lektury. Studia z historii czytelnictwa, t. 4, Biblioteka Narodowa, Warszawa.
Markiewicz, G. (1998), „Z badań nad przesłankami fermentu intelektualnego w Królestwie Polskim bezpośrednio po powstaniu styczniowym”, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica. 63: 69-91.
Markiewicz, H. (1980), „Polskie przygody estetyki Taine’a”, [w:] Edmund Jankowski, Janina Kulczycka-Saloni, red. Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu, seria 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Markiewicz, H. (2002), Pozytywizm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Nietyksza, M. (2000), „Ramy prawne zarobkowania kobiet w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku na tle porównawczym”, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, red. Kobieta i praca. Wiek XIX i XX. Zbiór studiów, DIG, Warszawa.
O’Connor, A. (2017), Translation and Language in Nineteenth-Century Ireland, Palgrave Macmillan, London, https://doi.org/10.1057/978-1-137-59852-3. DOI: https://doi.org/10.1057/978-1-137-59852-3_2
Orzeszkowa, E. (1954), Listy zebrane, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Orzeszkowa, E. (1956), Listy zebrane, t. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Pauszer-Klonowska, G. (1989), Pani Eliza, Czytelnik, Warszawa.
Pickford, S. (2012), „Traducteurs”, [w:] Yves Chevrel, Lieven D’hulst et al., red. Histoire des traductions en langue française. XIXe siècle, Verdier, Lagrasse.
Piskurewicz, J. (1987), „Warszawskie instytucje społecznego mecenatu nauki w okresie 1869-1906”, [w:] Bohdan Jaczewski, red. Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Organizacje i instytucje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Gdańsk et al.
Pym, A. (1998), Method in Translation History, St Jerome Publishing, Manchester.
Romer, E., Weinfeld, I. (1917-1922), Rocznik Polski: tablice statystyczne, r. 2 (1922), Nakład Księgarni G. Gebethnera i Spółki, Kraków.
Rowicka, M., Kostecki, J. (1992), „Produkcja wydawnicza Królestwa Polskiego w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XIX w.”, [w:] Janusz Kostecki, red. Instytucje – publiczność – sytuacje lektury. Studia z historii czytelnictwa, t. 4, Biblioteka Narodowa, Warszawa.
Sadkowski, W. (2013), Odpowiednie dać słowu słowo, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Stark, S. (1999), ‘Behind Inverted Commas’. Translation and Anglo-German
Cultural Relations in the Nineteenth Century, Multilingual Matters, Clevedon–Philadelphia et al.
Suchodolski, B. (red.) (1987a), Historia nauki polskiej 1863-1918, t. 4, cz. 1-2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Suchodolski, B. (red.) (1987b), Historia nauki polskiej 1863-1918, t. 4, cz. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Szweykowski, Z., Maciejewski, J. et al. (1973), Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, t. 14, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Święch, J. (2016), „Dzieje tłumaczeń, czyli o historii, której nie ma”, Postscriptum Polonistyczne. 18(2): 23-30.
Teresińska, I. (2001), „Krzyżanowska Natalia”, [w:] Roman Loth (red.). Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, t. 2, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Warzenica-Zalewska, E. (1972), „Z zagadnień recepcji Taine’a w Polsce (lata 1861-1881)”, Przegląd Humanistyczny. 5(92): 83-106.
Wolf, M. (2013), „‘Prompt, at Any Time of the Day…’: The Emerging Translatorial Habitus in the Late Habsburg Monarchy”, Meta. 58(3): 504-521, https://doi.org/10.7202/1025048ar. DOI: https://doi.org/10.7202/1025048ar
Żmigrodzka, M. (1965), Orzeszkowa: młodość pozytywizmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
