O możliwościach „nowej” historii przekładu na przykładzie kilku dziewiętnastowiecznych tłumaczeń
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.29.2023.62.04Keywords:
cultural turn, interdisciplinarity, history of 19th-century translation, history of translation, translator studiesAbstract
ON THE PERSPECTIVES OFFERED BY A ‘NEW’ HISTORY OF TRANSLATION ON THE EXAMPLE OF SEVERAL 19TH CENTURY TRANSLATIONS
To become a discipline in its own right, translation studies needs to explore its own history, not only in the traditional sense – the study of the impact of translations of masterpieces on Polish literature – but also in a more modern and eclectic one. This article tests one such newer approach, proposed by Lieven D’hulst, using several nineteenth-century translations of Hippolyte Taine’s works into Polish as examples, and it focuses on the translators and their choices, the context of their work, and the causes and effects of their translations. The aim of the study is to show that interdisciplinarity is an opportunity for translation studies and that the history of translation after the cultural turn can be a worthwhile area of research.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
Teksty źródłowe
View in Google Scholar
Taine, H. (1866), Histoire de la littérature anglaise, t. 1, Hachette, Paris.
View in Google Scholar
Taine, H. (1868), Filozofia sztuk pięknych (tłum. Ludwika Sabowska), Red. Przeglądu Tygodniowego, Warszawa.
View in Google Scholar
Taine, H. (1887a), Napoleon Bonaparte (tłum. Maria Dzierżanowska), A. Wiślicki, Warszawa.
View in Google Scholar
Taine, H. (1887b), „Napoleon Bonaparte” (tłum. Natalia Korwin-Szymanowska), Życie. 10-27.
View in Google Scholar
Taine, H. (1900), Historia literatury angielskiej, cz. 1 (tłum. Eliza Orzeszkowa), S. Lewental, Warszawa.
View in Google Scholar
Taine, H. (1904), Les origines de la France contemporaine, t. 1, Le régime moderne, Hachette, Paris.
View in Google Scholar
Taine, H. (1909), Philosophie de l’art, t. 1, Hachette, Paris.
View in Google Scholar
Literatura przedmiotu
View in Google Scholar
Adamczyk-Garbowska, M. (2011), „Przekład literacki w Polsce – stan badań nad jego historią i postulaty na przyszłość”, Lingwistyka Stosowana. 4: 69-74.
View in Google Scholar
Adamo, S. (2006), „Microhistory of Translation”, [w:] Georges L. Bastin, Paul F. Bandia, red. Charting the Future of Translation History, University of Ottawa Press, Ottawa.
View in Google Scholar
Balcerzan, E. (1998), Literatura z literatury (strategie tłumaczy), Śląsk, Katowice.
View in Google Scholar
Bassnett, S., France, P. (2006), „Translation, Politics, and the Law”, [w:] Peter France, Kenneth Haynes, red. The Oxford History of Literary Translation in English, vol. 4, 1790–1900, Oxford University Press, Oxford.
View in Google Scholar
Berman, A. (1989), „La traduction et ses discours”, Meta. 34(4): 672-679, https://doi.org/10.7202/002062ar.
View in Google Scholar
Biernacki, A. (1987), „Fundacje – ich rola i znaczenie w XIX stuleciu”, [w:] Bohdan Jaczewski, red. Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Organizacje i instytucje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Gdańsk et al. Boniecki, A. (1907), Herbarz polski, t. 10, Gebethner i Wolff, Warszawa.
View in Google Scholar
Borkowska, G., Czermińska, M. et al. (2000), Pisarki polskie od średniowiecza do współczesności. Przewodnik, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
View in Google Scholar
Brzozowski, S. (1987), „Warunki rozwoju nauki polskiej w kraju 1860-1918”, [w:] Bohdan Jaczewski, red. Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Organizacje i instytucje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Gdańsk et al.
View in Google Scholar
Burkot, S., „Sabowski Władysław” (1992-1993), [w:] Henryk Markiewicz, red. Polski Słownik Biograficzny, t. 34, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa et al.
View in Google Scholar
Casanova, P. (1999), La république mondiale des lettres, Seuil, Paris.
View in Google Scholar
Ceysingerówna, H. (1948), „Dzierżanowska Maria”, [w:] Władysław Konopczyński, red. Polski Słownik Biograficzny, t. 6, Polska Akademii Umiejętności, Kraków.
View in Google Scholar
Delisle, J. (red.) (1999), Portraits de traducteurs, Presses de l’Université d’Ottawa, Artois presses université, Ottawa–Arras.
View in Google Scholar
Delisle, J. (red.) (2002), Portraits de traductrices, Presses de l’Université d’Ottawa, Artois presses université, Ottawa–Arras.
View in Google Scholar
D’hulst, L. (2010), „Translation History”, [w:] Yves Gambier, Luc van Doorslaer, red. Handbook of Translation Studies, t. 1, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam–Philadelphia.
View in Google Scholar
Figiel, W. (2017), Tożsamość i status tłumaczy z dysfunkcją wzroku. Niepublikowana praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Małgorzaty Tryuk, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
View in Google Scholar
Gacowa, H. (2002), „Orzeszkowa Eliza”, [w:] Roman Loth (red.). Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, t. 3, Fundacja Akademia Humanistyczna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
View in Google Scholar
Heilbron, J., Sapiro, G. (2007), „Outline for a Sociology of Translation. Current Issues and Future Prospects”, [w:] Michaela Wolf, Alexandra Fukari, red. Constructing a Sociology of Translation, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam–Philadelphia, https://doi.org/10.1075/btl.74.07hei.
View in Google Scholar
Heydel, M. (2009), „Zwrot kulturowy w badaniach nad przekładem”, Teksty Drugie. 6: 21-33.
View in Google Scholar
Ihnatowicz, E. (1997), „Pozytywistyczne przekłady dziewiętnastowiecznej literatury europejskiej”, [w:] Alina Nowicka-Jeżowa, Danuta Knysz-Tomaszewska, red. Przekład literacki. Teoria, historia, współczesność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
View in Google Scholar
Jaczewski, B. (1987), „Przedmowa”, [w:] Bohdan Jaczewski, red. Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Organizacje i instytucje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Gdańsk et al.
View in Google Scholar
Jankowski, E. (1979), „Orzeszkowa (z domu Pawłowska, 2.v. Nahorska) Eliza (Elżbieta)”, [w:] Emanuel Rostworowski, red. Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa et al.
View in Google Scholar
Joly, J.F. (2012), „Preface”, [w:] Jean Delisle, Judith Woodsworth, red. Translators Through History, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam–Philadelphia.
View in Google Scholar
Kliszcz, A. (2014-2015), „Szymanowska (Szymanowska-Korwin) z Krzyżanowskich Natalia”, [w:] Andrzej Romanowski, red. Polski Słownik Biograficzny, t. 50, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Warszawa–Kraków.
View in Google Scholar
Kostecki, J. (1992), „Ruch wydawniczy na ziemiach polskich (1877–1986)”, [w:] Janusz Kostecki, red. Instytucje – publiczność – sytuacje lektury. Studia z historii czytelnictwa, t. 4, Biblioteka Narodowa, Warszawa.
View in Google Scholar
Markiewicz, G. (1998), „Z badań nad przesłankami fermentu intelektualnego w Królestwie Polskim bezpośrednio po powstaniu styczniowym”, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica. 63: 69-91.
View in Google Scholar
Markiewicz, H. (1980), „Polskie przygody estetyki Taine’a”, [w:] Edmund Jankowski, Janina Kulczycka-Saloni, red. Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu, seria 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
View in Google Scholar
Markiewicz, H. (2002), Pozytywizm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
View in Google Scholar
Nietyksza, M. (2000), „Ramy prawne zarobkowania kobiet w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku na tle porównawczym”, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, red. Kobieta i praca. Wiek XIX i XX. Zbiór studiów, DIG, Warszawa.
View in Google Scholar
O’Connor, A. (2017), Translation and Language in Nineteenth-Century Ireland, Palgrave Macmillan, London, https://doi.org/10.1057/978-1-137-59852-3.
View in Google Scholar
Orzeszkowa, E. (1954), Listy zebrane, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
View in Google Scholar
Orzeszkowa, E. (1956), Listy zebrane, t. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
View in Google Scholar
Pauszer-Klonowska, G. (1989), Pani Eliza, Czytelnik, Warszawa.
View in Google Scholar
Pickford, S. (2012), „Traducteurs”, [w:] Yves Chevrel, Lieven D’hulst et al., red. Histoire des traductions en langue française. XIXe siècle, Verdier, Lagrasse.
View in Google Scholar
Piskurewicz, J. (1987), „Warszawskie instytucje społecznego mecenatu nauki w okresie 1869-1906”, [w:] Bohdan Jaczewski, red. Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Organizacje i instytucje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Gdańsk et al.
View in Google Scholar
Pym, A. (1998), Method in Translation History, St Jerome Publishing, Manchester.
View in Google Scholar
Romer, E., Weinfeld, I. (1917-1922), Rocznik Polski: tablice statystyczne, r. 2 (1922), Nakład Księgarni G. Gebethnera i Spółki, Kraków.
View in Google Scholar
Rowicka, M., Kostecki, J. (1992), „Produkcja wydawnicza Królestwa Polskiego w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XIX w.”, [w:] Janusz Kostecki, red. Instytucje – publiczność – sytuacje lektury. Studia z historii czytelnictwa, t. 4, Biblioteka Narodowa, Warszawa.
View in Google Scholar
Sadkowski, W. (2013), Odpowiednie dać słowu słowo, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
View in Google Scholar
Stark, S. (1999), ‘Behind Inverted Commas’. Translation and Anglo-German
View in Google Scholar
Cultural Relations in the Nineteenth Century, Multilingual Matters, Clevedon–Philadelphia et al.
View in Google Scholar
Suchodolski, B. (red.) (1987a), Historia nauki polskiej 1863-1918, t. 4, cz. 1-2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
View in Google Scholar
Suchodolski, B. (red.) (1987b), Historia nauki polskiej 1863-1918, t. 4, cz. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
View in Google Scholar
Szweykowski, Z., Maciejewski, J. et al. (1973), Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, t. 14, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
View in Google Scholar
Święch, J. (2016), „Dzieje tłumaczeń, czyli o historii, której nie ma”, Postscriptum Polonistyczne. 18(2): 23-30.
View in Google Scholar
Teresińska, I. (2001), „Krzyżanowska Natalia”, [w:] Roman Loth (red.). Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, t. 2, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
View in Google Scholar
Warzenica-Zalewska, E. (1972), „Z zagadnień recepcji Taine’a w Polsce (lata 1861-1881)”, Przegląd Humanistyczny. 5(92): 83-106.
View in Google Scholar
Wolf, M. (2013), „‘Prompt, at Any Time of the Day…’: The Emerging Translatorial Habitus in the Late Habsburg Monarchy”, Meta. 58(3): 504-521, https://doi.org/10.7202/1025048ar.
View in Google Scholar
Żmigrodzka, M. (1965), Orzeszkowa: młodość pozytywizmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
View in Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
