Przekłady starożytnych utworów dramatycznych – w zgodzie czy wbrew normom?
Kilka refleksji o tradycji przekładoznawczej w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.22.2016.34.08Keywords:
translation, ancient tragedy, drama, norms, traditionAbstract
The history of Polish translation of ancient tragedies begun in XIX century, when drama was considered to belong to the realm of literature rather than to the realm of theatre and when its theatrical values were considered as less important than those literary ones. But in V BC – in a century when the most distinguished ancient playwrights presented their plays – they were definitely regarded as works whose aim was to be presented on theatre stage. Thanks to some theatrical movements at the turn of XXth century, drama regained its due honours and place but still there is no unanimity among the scholars about many issues concerning translation of any ancient tragedy. They still raise questions about the connection between literature and theatre, or the connection between possible staging inserted in the words of drama and the stage possibilities from the translator’s time; how the literary or theatrical norms influence the translators’ decisions; should a translator facilitate the reception of a translated text or should he/she make it difficult; are there any borders or limits of a translation. I would like to dedicate the paper to some of those problems any translator of any ancient tragedy is supposed to solve, but especially to find the answer whether the existing norms or tradition of translation of those particular texts influence the translators and how they deal (discuss or change) with them.
Downloads
References
Aischylos (1952), Tragedie, przeł. S. Srebrny, PIW, Kraków.
Ajschylos (1908), Dzieje Orestesa, przeł. J. Kasprowicz, Nakładem Towarzystwa Wydawniczego, Warszawa – E. Wender, Lwów – H. Altenberg.
Arnott, P. (1962), Greek scenic conventions in the fifth century B.C., Clarendon Press, Oxford.
Axer, J. (1991), Filolog w teatrze, PWN, Warszawa.
Bilczewski, T. (2010), Komparatystyka i interpretacja. Nowoczesne badania porównawcze wobec translatologii, Universitas, Kraków.
Bukowski, P., Heydel, M. (red.) (2009), Współczesne teorie przekładu, Znak, Kraków.
Chmielowski, P. (1876), „Tragedye Sofoklesa. Przekład Z. Węclewskiego. Poznań.
Nakładem Biblioteki Kórnickiej 1875 str. XXVII, 589”, Ateneum, t. 3, z. 9, s. 659-679.
Chodkowski, R. (1975), Funkcja obrazów scenicznych w tragediach Ajschylosa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Chodkowski, R.R. (2003), Teatr grecki, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Domański, J. (2006), „O teorii o praktyce przekładania w łacińskim obszarze językowym”, w: Cyceron, św. Hieronim, Burgundiusz z Pizy, Leonardo Bruni, O poprawnym przekładaniu. Teksty łacińskie i przekłady polskie, przeł. W. Seńko, J. Domański, W. Olszaniec, wstęp J. Domański, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty, s. 5-90.
Dörpfeld, W., Reisch, E. (1896), Das griechische Theater, Verlag Barth & Von Hirst, Athens.
Eschylos (1873), Tragedye, przeł. Z. Węclewski, Nakładem Biblioteki Kórnickiej, Poznań.
Eurypides (2015), Tragedie, t. 5 (Fragmenty), przekład i oprac. zbior. pod red. M. Borowskiej, ISKŚiO UWr, Wrocław.
Flickinger, R.C. (1918), The Greek Theatre and its Drama, The University of Chicago Press, Chicago, Illinois.
Frankowska, B. (2003), Encyklopedia teatru polskiego, PWN, Warszawa.
Goldhill, S. (2007), How to Stage Greek Tragedy Today, University of Chicago Press, Chicago–London. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226790725.001.0001
Grzegorczyk, P. (1955), „Problematyka tłumaczeń”, w: Rusinek, M. (red.) (1955), O sztuce tłumaczenia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 445-477.
Jastrun, M. (1975), „O przekładzie jako o sztuce słowa”, w: Pollak, S. (red.) (1975), Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia. Księga druga, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 117-131.
Kocur, M. (2001), Teatr antycznej Grecji, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Kubiak, Z. (1975), „Refleksje tłumacza poezji antycznej”, w: Pollak, S. (red.) (1975), Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia. Księga druga, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 155-159.
Kumaniecki, K. (1955), „Nad prozą antyczną”, w: Rusinek, M. (red.) (1955), O sztuce tłumaczenia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 99-109.
Łanowski, J. (1997), „Przekłady dramatu antycznego. Z doświadczeń tłumacza”, w: Axer, J., Osiński, Z. (red.) (1997), Siew Dionizosa. Inspiracje Grecji antycznej w teatrze i dramacie XX wieku w Europie Środkowej i Wschodniej, Wydawnictwo DiG, Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych „Artes Liberales”, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, s. 179-185.
Marciniak, K. (2008), Cicero vortit barbare. Przekłady mówcy jako narzędzie manipulacji ideologicznej, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Marcjalis (2015), Księga widowisk, przeł. K. Różycka-Tomaszuk, wstęp i komentarz A. Klęczar, M. Zagórski, współpraca B. Burliga, ISKŚiO UWr, Wrocław.
Morstin, L.H. (1955), „Moja praca nad przekładem utworów Sofoklesa, Horacego, Lope de Vegi, Calderona i Goethego”, w: Rusinek, M. (red.) (1955), O sztuce tłumaczenia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 279-298.
Parandowski, J. (1955), „Homeryckie boje”, w: Rusinek, M. (red.) (1955), O sztuce tłumaczenia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 299-311.
Parandowski, J. (1975), „Autor i tłumacz”, w: Pollak, S. (red.) (1975), Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia. Księga druga, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 253-260.
Pavis, P. (2002), Słownik terminów teatralnych, słowo wstępne A. Ubersfeld, przeł., oprac. i uzupeł. opatrzył S. Świontek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Piętka, R. (2004), „Antyczna translatologia”, Pamiętnik Literacki, 95, z. 1, s. 7-18.
Rusnak, R. (2009), Seneca noster, cz. 1: Studium o dawnych przekładach Seneki Młodszego, nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Sandauer, A. (1955), „Troski tłumacza”, w: Rusinek, M. (red.) (1955), O sztuce tłumaczenia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 343-346.
Sandauer, A. (1977), „Źle o poprzednikach”, w: Balcerzan, E. (red.) (1977), Pisarze polscy o sztuce przekładu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 352-357.
Skwara, E. (1996), „Plaut w polskich przekładach”, Eos, 84, s. 335-343.
Srebrny, S. (1932), „W sprawie szkolnych przedstawień klasycznych”, Wilno, radio 7 II 1932 (rps. 987/ 1/ III, 11).
Srebrny, S. (1949), „Odpowiedź na przemówienie prezesa P.E.N. Clubu polskiego Jana Parandowskiego z dnia 5-go września 1949 roku”, Meander, 4, z. 1-10, s. 360-362.
Srebrny, S. (1984), „Zagadnienie przekładów z poezji starożytnej”, w: Srebrny, S. (1984), Teatr grecki i polski, oprac. S. Gąssowski, wstęp J. Łanowski, PWN, Warszawa, s. 184-201.
Szastyńska-Siemion, A. (1982), „Chóry tragedii greckich w przekładach polskich”, Eos, 70, s. 25-39.
Taplin, O. (2001), The Stagecraft of Aeschylus. The Dramatic Use of Exits and Entrances in Greek Tragedy, Clarendon Press, Oxford.
Taplin, O. (2004), Tragedia grecka w działaniu, przeł. A. Wojtasik, Wydawnictwo Homini, Kraków.
Tibullus (2015), Elegie miłosne, przekł., wprowadz. i komen. A. Arndt, Wydawnictwo Homini, Kraków.
Walton, J.M. (2006), Found in Translation, Greek Drama in English, Cambridge University Press, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511584534
Walton, J.M. (2008), „An Agreeable Innovation. Play and Translation”, w: Lianeri, A., Zajko, V. (red.) (2008), Translation and the Classic, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199288076.003.0013
Węclewski, Z. (1861), „Studia w Polsce nad literaturą grecką w czterech przeszłych wiekach i przekłady tragików na język polski”, Biblioteka Warszawska, t. 4, s. 189-190.
Witruwiusz (1999), O architekturze. Ksiąg dziesięć, przeł. K. Kumaniecki, wstęp A. Sadurska, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
