„Psy i okaleczeńcy”
Tłumacząc Pawłowe inwektywy wymierzone w judaizantów (Ga 3,3; Flp 3,2)
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.26.2020.48.04Keywords:
invective, Bible translation, Polish Bibles, Phil. 3:2, Gal. 3:1.3Abstract
„Psy i okaleczeńcy”. Translating Paul’s Invectives against Judaizers (Gal. 3:3; Phil. 3:2)
Insults (contumelia) and invectives (invectiva oratio) were known to inspired authors, but their overtones in modern translations usually lose their strength. Should a translator avoid harsh words contained in the original invectives, or should he remain faithful to them? It is shown by analyzing Paul’s invectives in Phil. 3:2 and in Gal. 3:1.3. The author claims that: 1) avoiding the invectives in the translation weakens a message of the original text (Gal. 3:1.3); 2) the translational consistency (“źli pracownicy”; Phil. 3:2) favors understanding of the invectives; 3) the invectives that exist in Polish, when their scope deviates from the Greek original, require clarification in footnotes (“psy”; Phil. 3:2); 4) the multitude of hapax legomena in the Bible justifies the use of neologisms, as long as they accurately reflect the content of the original (“przerzezanie”; Phil. 3:2).
Downloads
References
Abramowiczówna, Z. (1958), Słownik grecko-polski (I), PWN, Warszawa.
Auerbach, E. (2006), Język literacki i jego odbiorcy w późnym antyku łacińskim i średniowieczu (tłum. Robert Urbański), Homini, Kraków.
Betz, H. D. (1979), Galatians. A Commentary on Paul’s Letter to the Churches in Galatia. Philadelphia, Hermeneia, Fortress Press, Philadelphia.
Bultmann, R. (1910), Der Stil der paulinischen Predigt und die kynisch-stoische Diatribe, FRLANT 13, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen.
Caplan, H., „Introduction”, [w:] Harry Caplan, red. Ad C. Herennium de ratione dicendi. Rhetorica ad Herennium, Loeb Classical Library 403, Harvard University Press, London–Cambridge, vii-xl.
Christensen, D. L. (2002), Deuteronomy 21:10-34:12, Word Biblical Commentary 6B, Word, Incorporated, Dallas.
Craigie, P. C. (1976), The Book of Deuteronomy, The New International Commentary on the Old Testament, Wm. B. Eerdmans Publishing Co., Grand Rapids, MI.
Driver, S. R. (1902), A Critical and Exegetical Commentary on Deuteronomy, The International Critical Commentary on the Holy Scriptures of the Old and New Testaments 3, T. & T. Clark, Edinburgh.
Dunn, J. D. G. (1993), The Epistle to the Galatians, Black’s New Testament Commentary, Hendrickson Publishers, Peabody, MA.
Fiore, B. (1990), „Invective in Romans and Philippians”, Proceedings. 10: 185-188.
Flis, J. (2011), List do Filipian. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament XI, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa.
Hawthorne, G. F. (2004), Philippians, Word Biblical Commentary 43, Word, Incorporated, Dallas.
Józef Flawiusz (1996), Przeciw Apionowi. Autobiografia (tłum. Jan Radożycki), Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa.
Jurzyk, P. (2006), „Wybrane elementy napastliwej polemiki antyariańskiej w «Orationes contra Arianos» św. Atanazego Wielkiego na tle literackiej tradycji inwektywy”, Wrocławski Przegląd Teologiczny. 14/2: 179-195.
Kamińska-Szmaj, I. (2007), Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 1918-2000, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Kolberová, U. (2014), „Wyzwiska z komponentem «pies» w języku polskim”, Opera slavica. 24/2: 29-37.
Kopaliński, W. (2007), Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem (IV/1:A-M), HPS, Warszawa.
Kowalski, M. (2013), Transforming Boasting of Self into Boasting in the Lord.
The Development of the Pauline Periautologia in 2 Cor 10-13, University Press of America, Lanham–Boulder–New York.
Liddell, H. G., Scott, R., Jones, H. S. (1996), A Greek-English Lexicon, Clarendon Press, Oxford.
Liebermann, W.-L. (2006), „Invective”, [w:] Hubert Cancik, Helmuth Schneider, Christine F. Salazar, eds. Brill’s New Pauly, [online] https://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/invective-e525660?s.num=0&s.f.s2_parent=s.f.book.brill-s-new-pauly&s.q=invective, 3.04.2020.
Longenecker, R. N. (2002), Galatians, Word Biblical Commentary 41, Word, Incorporated, Dallas.
Majewski, M. (2013), Jak przekłady zmieniają Biblię. O teorii i praktyce tłumaczenia Pisma Świętego, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kraków, [online] https://upjp2.academia.edu/MarcinMajewski.
Martyn, J. L. (2008), Galatians. A New Translation with Introduction and Commentary, Yale University Press, New Haven–London.
Montanari, F. (2015), The Brill Dictionary of Ancient Greek, Brill, Leiden–Boston.
Moo, D. (2013), Galatians, Baker Exegetical Commentary on the New Testament, Baker Academic, Grand Rapids.
Nanos, M. (2009), „Paul’s Reversal of Jews Calling Gentiles «Dogs» (Philippians 3:2). 1600 Years of an Ideological Tale Wagging an Exegetical Dog?”, Biblical Interpretation. 17(4): 448-482, https://doi.org/10.1163/156851508X329692.
Oxford Latin Dictionary (2012), Peter G. W. Glare, red. Oxford University Press, Oxford. (Glare)
Pitta, A. (1996), Lettera ai Galati. Introduzione, versione, commento, Scritti delle Origini Cristiane, Edizioni Dehoniane, Bologna.
Plummer, A. (1911), A Critical and Exegetical Commentary on the First Epistle of St. Paul to the Corinthians, C. Scribner’s Sons, New York.
Reumann, J. (2008), Philippians. A New Translation with Introduction and Commentary, Yale University Press, New Haven–London.
Rosik, M. (2015), „Chrząkający wieprz, powolny jak żółw. Ojcowie Kościoła i oratorska sztuka inwektywy”, Życie Duchowe. 83: 15-25.
Sławiński, J. (1989), „Inwektywa”, [w:] Michał Głowiński et al., Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Stager, L. E. (1991), „Why Were Hundreds of Dogs Buried at Ashkelon?”, BAR. 17/3: 26-42.
Thiessen, M. (2017), „Gentiles as Impure Animals in the Writings of Early Christ Followers”, [w:] Perceiving the Other in Ancient Judaism and Early Christianity, Michal Bar-Asher Siegal et al., eds. WUNT.1 394, Mohr Siebeck, Tübingen, 19-32.
Tigay, J. H. (1996), Deuteronomy, The JPS Torah Commentary, Jewish Publication Society, Philadelphia.
Wapnish, P., Hesse, B. (1993), „Pampered Pooches or Plain Pariahs? The Ashkelon Dog Burials”, The Biblical Archaeologist. 56/2: 55-80, https://doi.org/10.2307/3210250.
Watson, L. C. (2012), „Invective”, [w:] The Oxford Classical Dictionary (I), Simon Hornblower, Antony Spawforth, eds. Oxford University Press, Oxford, 740.
Vanni, U. (2009), „Antigiudaismo in Filippesi 3,2? Un ripensamento”, [w:] Paolo di Tarso. Archeologia – Storia – Ricezione (II), Luigi Padovese, a cura di. Effatà Editrice, Cantalupa, 601-620.
Vincent, M. R. (1897), A Critical and Exegetical Commentary on the Epistles to the Philippians and to Philemon, C. Scribner’s sons, New York.
Bibliografia współczesnych wydań Biblii
Biblia Ekumeniczna, to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z księgami deuterokanonicznymi. Przekład ekumeniczny z języków oryginalnych (2018), wyd. 2, Towarzystwo Biblijne w Polsce, Warszawa. (BE)
Biblia Pierwszego Kościoła (2017), tłum. Remigiusz Popowski, Vocatio, Warszawa. (BPK)
Biblia Święta to jest Księgi Starego y Nowego Przymierza z Żydowskiego y Greckiego Języka na Polski pilnie y wiernie przetłumaczone (1632), Gdańsk. (BGP)
Biblia. To jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (1975), Nowy przekład z języków hebrajskiego i greckiego opracowany przez Komisję Przekładu Pisma Świętego, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa. (BWA)
Die Bibel. Einheitsübersetzung der Heiligen Schrift (2018), Katholisches Bibelwerk, Stuttgart. (EIN)
La Bibbia. Nuovissima versione dai testi originali (1995), Edizioni Paoline, Milano. (IEP)
La Bible de Jérusalem (1973), Les Éditions du Cerf, Paris. (FBJ)
La Bible. Traduction officielle liturgique (2013), Mame, Paris. (BTL)
La Sacra Bibbia (2008), Unione editori e librai cattolici italiani, Roma. (CEI)
New Jerusalem Bible (1985), Darton, Longman & Todd Limited and Doubleday, London–New York. (NJB)
Nowe Przymierze. Pismo Święte Nowego Testamentu (2009), wyd. 3, Ewangeliczny Instytut Biblijny-Liga Biblijna, Poznań. (NP3)
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie polskim W. O. Jakuba Wujka SJ (1962), Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków. (WJP)
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych (2012), opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, wyd. 5, Pallottinum, Poznań. (BTP5)
Pismo Święte. Stary i Nowy Testament w przekładzie z języków oryginalnych (2013), Księgarnia Świętego Wojciecha, Poznań. (BPZ)
Pismo Święte. Stary i Nowy Testament: pilnie i wiernie przetłumaczone w 1632 roku z języka greckiego i hebrajskiego na język polski, z uwspółcześnioną gramatyką i uaktualnionym słownictwem (2009), Fundacja Wrota Nadziei, Toruń. (BUG)
The New American Standard Bible (1995), The Lockman Foundation, La Habra. (NAS)
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
