Jeden istnieje tylko model...
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.22.2016.31.02Keywords:
dialektyka, komunikacyjny model przekładu, momenty i opozycje dialektyczneAbstract
There is only one model…
The article seeks to explore factors behind the diversification and contradictory nature of existing approaches to translation. We also attempt to establish a research perspective which would be instrumental in unravelling some universal mechanisms underlying the development of theories of translation and would help to look through the multifaceted spectrum of translation theories in order to find traits that they all seem to share. As an interpretive instrument we used the dialectics, with her typical “duality of orientation: towards unity and towards division”. Such a point of reference for our explorations is a result of fact, that the answers of the fundamental questions that theories of translation (or particular tendencies therein) ask are contradictory. From our point of view this situation is connected with the dialectic nature of translation itself and with the oppositions between elements of translation chain and between such factors as langue and culture. We discussed several dialectical moments and oppositions.
Downloads
References
Berman, A. (1985/2004), „Translation and the trials of the foreign”, w: Venuti, L. (red.) (2004), The Translation Studies Reader, London and New York, ss. 276-289.
Berman, A. (2009), „Przekład jako doświadczenie obcego”, tłum. U. Hrehorowicz, w: Bukowski, P., Heydel, M. (red.) (2009), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków, ss. 247-264.
Catford, J. C. (1965), A Linguistic Theory of Translation, Oxford University Press, London.
Dąmbska-Prokop, U. (red.) (2000), Mała encyklopedia przekładoznawstwa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Języków Obcych i Ekonomii „Educator”, Częstochowa.
Dąmbska-Prokop, U. (red.) (2010), Nowa encyklopedia przekładoznawstwa, Wyższa Szkoła Umiejętności im. Stanisława Staszica, Kielce.
Fast, P., Żemła, K. (red.) (2000), Komparatystyka literacka a przekład. („Studia o Przekładzie”, nr 10), Śląsk, Katowice.
Fast, P., Żemła, K. (red.) (2002), Przekład w historii literatury. („Studia o Przekładzie”, nr 14), Śląsk, Katowice.
Geoffroy Saint-Hilaire, E., (1835), Études progressives d’un Naturaliste pendant les années 1834 et 1835, Paris. DOI: https://doi.org/10.5962/bhl.title.126411
Grucza, F. (1981), „Zagadnienia translatoryki”, w: Grucza, F. (red.) (1981), Glottodydaktyka a translatoryka, Materiały z IV Sympozjum ILS UW, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, ss. 9-27.
Grucza, S., Marchwiński, A., Płużyczka, M. (red.) (2010), Translatoryka. Koncepcje – modele – analizy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Gutt, E. A. (1991), Translation and Relevance. Cognition and Context, Basil Blackwell, Oxford–Cambridge.
Gutt, E. A. (1992), Relevance Theory. A Guide to Successful Communication in Translation, Summer Institute of Linguistics and United Bible Societies, Dallas–New York.
Gutt, E. A. (1997), „Relevance: A Key to Quality Assessment in Translation”, w: Lewandowska-Tomaszczyk, B., Thelen, M. (red.) (1997), Translation and Meaning. Part 4, Hogeschool Zuyd, Maastricht, ss. 531-542.
Hejwowski, K. (2004), Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Holmes, J. S. (1973), „On Matching and Making Maps: From a Translator’s Notebook”, Delta, 16 (4), ss. 67-82.
Holmes, J. S. (1975/1988a), „The Name and Nature of Translation Studies”, w: Holmes, J. S. (1988b), Translated! Papers on Literary Translation and Translation Studies, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam, ss. 67-80. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004486669_008
Holmes, J. S. (1988b), Translated! Papers on Literary Translation and Translation Studies, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004486669
Holmes, J. S., Lambert, J., van den Broeck, R. (red.) (1978), Literature and Translation: New Perspectives in Literary Studies, Acco, Leuven.
House, J. (1977/1981), Model for Translation Quality Assessment, Gunter Narr Verlag, Tübingen.
House, J., Blum-Kulka, S. (red.) (1986), Interlingual and Intercultural Communication, Gunter Narr Verlag, Tübingen.
Jakobson, R. (1959), „On Linguistic Aspects of Translation”, w: Brower, R. A. (red.) (1959), On Translation, Harvard University Press, Cambridge, Mass., ss. 232-239.
Jakobson, R. (1989a), „Poetyka w świetle językoznawstwa”, tłum. K. Pomorska, w: Jakobson, R. (1989b), W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, t. II, Mayenowa, M. R. (red.), Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, ss. 77-124.
Jakobson, R. (1989b), W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, t. I-II, Mayenowa, M. R. (red.), Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Kade, O. (1968), Zufall und Gezetzmässigkeit in der Übersetzung, VEB Verlag Enzyklopädie, Leipzig.
Katan, D. (1999/2004), Translating Culture. An introduction for Translators, interpreters and mediators, Publish St. Jerome, Manchester.
Katan, D. (2009), „Translation as Intercultural Communication”, w: Munday, J. (red.) (2009), The Routledge Companion to Translation Studies, Routledge, London–New York, ss. 74-92.
Kubiński, W., Kubińska, O. (red.) (2007), Przekładając nieprzekładalne. III: O wierności, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Legeżyńska, A. (1986), Tłumacz i jego kompetencje autorskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Legeżyńska, A. (1997), „Tłumacz jako drugi autor – dziś”, w: Nowicka-Jeżowa, A., Knysz-Tomaszkiewicz, D. (1997), Przekład literacki: Teoria. Historia. Współczesność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, ss. 40-50.
Lewandowska-Tomaszczyk, B., Thelen, M. (red.) (2002), Translation and Meaning. Part 6, Hogeschool Zuyd, Maastricht, ss. 57-72.
Lukszyn, J. (2010a), „Język naturalny jako obiekt układu translatorycznego”, w: Waszczuk-Zin, A. (red.) (2010), Lingwistyka stosowana – języki specjalistyczne – dyskurs zawodowy, Katedra Języków Specjalistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, ss. 148-157.
Lukszyn, J. (2010b), „Typologia metafrastyczna języków”, w: Czapiga, A., Czapiga, Z. (red.) (2010), Słowo i tekst w opisie porównawczym, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Majkiewicz, A. (2008), Intertekstualność – implikacje dla teorii przekładu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Mocarz, M. (2011), Interkulturowość w przewodniku turystycznym, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Nida, E. A. (1964), Towards a Science of Translating, Brill, Leiden. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004495746
Nida, E. A. (2002), Context in Translation, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam–Philadelphia.
Nida, E. A., Taber, C. (1969), The Theory and Practice of Translation, Brill, Leiden. DOI: https://doi.org/10.2307/411434
Popovič, A. (1973), „Teoria przekładu w systemie nauki o literaturze”, w: Czermińska, M. (red.) (1973), Konteksty nauki o literaturze, Ossolineum, Wrocław.
Popovič, A. (1974), „Model komunikacji literackiej a przekład”, w: Baluch, J. (red.) (1974), Teoria i historia przekładu artystycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Popovič, A. (1975), Teoria umeleckého prekladu. Aspekty textu a litérarnej metakomunikácie, Tatran, Bratislava.
Pym, A. (1992), Translation and Text Transfer. An Essay of Principles of Intercultural Communications, Peter Lang, Frankfurt am Main.
Savory, T. H. (1957), The Art of Translation, Cape, London.
Skarga, B. (1997), Tożsamość i różnica. Eseje metafizyczne, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
Skibińska, E. (1999), Przekład a kultura. Elementy kulturowe we francuskich tłumaczeniach „Pana Tadeusza”, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Snell-Hornby, M. (1988), Translation Studies. An Integrated Approach, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam. DOI: https://doi.org/10.1075/z.38
Snell-Hornby, M. (1996), Translation und Text, Wien.
Snell-Hornby, M., Hönig, H. G., Kussmaul, P., Schmitt, P. A. (red.) (1999), Handbuch Translation, Stauffenburg Verlag, Tübingen.
Steiner, G. (2007), „Przekład jako conditio humana”, w: Kubiński, W., Kubińska, O. (red.) (2007), Przekładając nieprzekładalne. III: O wierności, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, ss. 19-42.
Stróżewski, W. (1979), „Trzy modele historii dialektyki”, Studia Filozoficzne, 2, ss. 89-111.
Stróżewski, W. (2007), Dialektyka twórczości, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
Szwejcer, A. D. (1988), Tieorija pieriewoda. Status, problemy, aspiekty, Nauka, Moskwa.
Tabakowska, E. (2001), Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, tłum. A. Pokojska, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.
Tabakowska, E. (2002), „Bariery kulturowe są zbudowane z gramatyki”, w: Lewicki, R. (red.) (2002), Przekład. Język. Kultura, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, ss. 25-34.
Toury, G. (1980), In Search of a Theory of Translation, Porter Institute, Tel Aviv.
Toury, G. (1995), Descriptive Translation Studies and Beyond, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam, [on-line] http://dx.doi.org/10.1075/btl.4 DOI: https://doi.org/10.1075/btl.4
Toury, G. (2000), „Pojęcie «domniemanego przekładu». Zaproszenie do nowej dyskusji”, tłum. J. Fast, w: Fast, P., Żemła, K. (red.) (2000), Komparatystyka literacka a przekład („Studia o Przekładzie”, nr 10), Śląsk, Katowice, ss. 19-35.
Toury, G. (2002), „What’s the problem with «translation problem»”?, w: Lewandowska-Urbanek, A. (2007), Jedno istnieje tylko zwierzę... Myśli przewodnie biologii porównawczej, Sabath, K. (oprac.), Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Urbanek, D. (2004), Pęknięte lustro. Tendencje w teorii i praktyce przekładu na tle myśli humanistycznej, Trio, Warszawa.
Urbanek, D. (2006), „Egzystencjalne problemy tłumaczenia a ideologizacja postawy tłumacza”, w: Fast, P., Janikowski, P. (red.) (2006), Dialog czy nieporozumienie? Z zagadnień krytyki przekładu, Śląsk, Katowice, ss. 21-36.
Urbanek, D. (2010), „Tłumaczenie jako komunikacja interkulturowa”, w: Grucza, S., Marchwiński, A., Płużyczka, M. (red.) (2010), Translatoryka. Koncepcje – modele – analizy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, ss. 156-163.
Urbanek, D., (2011), Dialektyka przekładu, Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Uspienskij, B. A. (1970/1995), Siemiotika iskusstwa. Poetika kompozicii. Struktura chdożestwiennogo tieksta i tipologia kompozicionnoj formy, Jazyki russkoj kultury, Moskwa.
Venuti, L. (red.) (2000), The Translation Studies Reader, Routledge, London–New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203446621
Vinay, J.-P., Darbelnet, J. (1958/1977), Stylistique comparée du français et de l’anglais, Didier, Paris.
Wawrzyniak, Z. (1991), Praktyczne aspekty translacji literackiej na przykładzie języków niemieckiego i angielskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
