Przypadek Mieczysława Birnbauma (1889-1940) – dane encyklopedyczne (rozważania o wpływie na wybory tłumacza)i strategia translatorska
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.31.2025.67.06Keywords:
translator, Mieczysław Birnbaum, Binom, translation, approximation strategyAbstract
THE CASE OF MIECZYSLAW BIRNBAUM (1889-1940) – ENCYCLOPAEDIC DATA, SPECULATIONS AND TRANSLATION STRATEGY
The article revisits one of today’s forgotten translators, Mieczysław Birnbaum (pseudonym Binom). Bibliographic data concerning both him and his close relatives, which are not always certain, are examined. The potential influence of the cultural environment in which he was raised on his translation decisions are also considered. Additionally, the translations authored by him have been brought back into focus. A practical analysis of selected examples of Birnbaum’s translations highlighted distinctive elements of his translational work, thereby identifying his approach as a strategy of approximation.
Downloads
References
Babel, I. (1927), Sól (tłum. Binom), w: Zamiatin, J. et al., Ludzie jaskiniowi (tłum. Binom), Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 65-69.
Babel, I. (1927), Zdrada (tłum. Binom), w: Zamiatin, J. et al., Ludzie jaskiniowi (tłum. Binom), Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 91-95.
Babel, I. (1927), Życiorys Pawlenki Matwieja Rodjonycza (tłum. Binom), w: Zamiatin, J. et al., Ludzie jaskiniowi (tłum. Binom), Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 71-78.
Babel, I. (1961), Sól (tłum. Marian Toporowski), w: Babel, I., Utwory wybrane, Czytelnik, Warszawa, 79-81.
Berzin, J. (1928), Ford (Powieść z życia „Nepmanów sowieckich”) (tłum. Binom), Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa.
Binom, M. (sł.), Dobrzyński, S. (rys.) (1930), Gasnącemu światu, Warszawa, s.n. Birnbaum, M. [wydano anonimowo] (1930), Raj na ziemi, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1930, 5-6.
Czechow, A. (1926), Alem wpadł… (tłum. M. Binom), w: Czechow, A., Partia winta, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 59-62.
Czechow, A. (1926), Egzamin urzędniczy (tłum. M. Binom), w: Czechow, A., Partia winta, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 33-38.
Czechow, A. (1926), Księga zażaleń (tłum. M. Binom), w: Czechow, A., Partia winta, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 95-97.
Czechow, A. (1926), Po omacku (tłum. M. Binom), w: Czechow, A., Partia winta, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 105-112.
Dębska, K. (2023), Polskie tłumaczki literackie XIX wieku, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
Eberharter, M. (2023), „Tłumacze i ich biografie – pytania metodologiczne”, Przekładaniec, 47: 15-30, https://doi.org/10.4467/16891864PC.23.013.18844. DOI: https://doi.org/10.4467/16891864PC.23.013.18844
Fast, P., Kozak, A., red. (2002), Biograficzne konteksty przekładu, „Śląsk”, Katowice.
Fast, P., Osadnik, W., red. (2012), Wielcy tłumacze, „Śląsk”, Katowice.
Grabowski, Z. (1939), „Przekłady z angielskiego”, Wiadomości Literackie, 4: 5.
Kaden-Bandrowski, J. (1927), Kto pierwszy spostrzeże człowieka, w: Ludzie jaskiniowi, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, V-VIII.
Lidin, W. (1927), Syn człowieczy (tłum. Binom), w: Zamiatin, J. et al., Ludzie jaskiniowi (tłum. Binom), Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 135-150.
Meilhac, H., Halévy, L. (1902), Carmen (tłum. n.n.), „Księgarnia Polska” B. Połonieckiego, Lwów, 15.
Morier, J. (1938), Przygody Chadżi-Baby (tłum. anon. [Binom]), Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa.
Nowaczyński, A. (1928), „Jak ludzie mieszkają w Sowietach?”, Gazeta Warszawska, 166 (3 VI): 4.
Romanow, P. (1928), Serce kobiety (tłum. Binom), Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa.
Romanow, P., Bibik, A., Tołstoj, A. et al. (1928), Z motyką na słońce (tłum. Binom), Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa.
Siwek, K. (2024), Przekład literacki na ziemiach polskich w latach 1797-1939.
Społeczno-kulturowe uwarunkowania pracy tłumaczy („Fausta” i „Hamleta”), niepublikowana praca doktorska, Uniwersytet Jana Długosza, Częstochowa.
Zamiatin, J. (1927), Ludzie jaskiniowi (tłum. Binom), w: Zamiatin, J. et al., Ludzie jaskiniowi, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 11-23.
Zamiatin, J. (1927), Mamaj (tłum. Binom), w: Zamiatin, J. et al., Ludzie jaskiniowi, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 27-39.
Zamiatin, J. et al. (1927), Ludzie jaskiniowi (tłum. Binom), Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa.
Zoszczenko, M. (1927), Narzeczony (tłum. Binom), w: Zamiatin, J. et al., Ludzie jaskiniowi, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa, 195-199.
Бабель, И. (2018), Конкин, w: Бабель, И., Конармия, Наука, Москва [Babiel, I. (2018), Konkin, w: Babiel, I., Konarmija, Nauka, Moskwa], 55-57.
Бабель, И. (2018), Соль, [w:] Бабель, И., Конармия, Наука, Москва [Babiel, I. (2018), Sol, w: Babiel, I., Konarmija, Nauka, Moskwa], 60-62.
Бабель, И. (2018), Измена, w: Бабель, И., Конармия, Наука, Москва [Babiel, I. (2018), Izmiena, w: Babiel, I., Konarmija, Nauka, Moskwa], 90-92.
Бабель, И. (2018), Песня, w: Бабель, И., Конармия, Наука, Москва [Babiel, I. (2018), Piesnia, w: Babiel, I., Konarmija, Nauka, Moskwa], 99-100.
Зощенко, М. (2008), Жених, w: Зощенко, М., Собрание сочинений в семи томах, t. 1: Разнотык (Рассказы и фельетоны 1914-1924), Время, Москва [Zoszczenko, M. (2008), Żenich, w: Zoszczenko, M., Sobranijesoczinienij w siemi tomach, t. 1, Raznotyk (Rasskazyi fieljetony 1914-1924), Wriemia, Moskwa].
Крылов, И. (1985), Стрекоза и муравей, w: Крылов, И., Басни, Детская литература, Москва [Kryłow, I. (1985), Striekoza i murawiej, w: Kryłow, I., Basni, Dietskaja litieratura, Moskwa], 83.
Пушкин, А. (1977), Я вас любил…, w: Пушкин, А., Понлое собрание сочинений в десяти томах, t. 3: Стихотворения 1827-1836, Издательство «Наука» Ленинградское отденение, Ленинград [Puszkin, A. (1977), Ja was lubił…, w: Puszkin, A., Ponłojesobranije soczinienij w diesiati tomach, t. 3, Stichotworienija 1827-1836, Izdatielstwo «Nauka» Leningradskoje otdienienije, Leningrad], 128.
Хмельницкий, Н. (1849), Новая шалость или Театральное сражение. Опера – водевиль в одном действии, w: Сочинения Хмельницкаго, t. 3, Изд. Александра Смирдина, Санктпетербург [Chmielnickij, N. (1849), Nowaja szałostʹ ili Tieatralnoje srażenije, Opiera –wodiewil w odnom diejstwii, w: Soczinienija Chmielnickago, t. 3, Izd. Aleksandra Smirdina, Sanktpietierburg], 331-379.
Чехов, А. (1974), Нарвался, w: Чехов, А., Сочинения: в 18 томах // Полное собрание сочинений и писем в 30 томах, t. 1, Рассказы. Повести. Юморески, 1880-1882, Наука, Москва [Czechow, A. (1974), Narwałsia, w: Czechow, A., Soczinienija: w 18 tomach // Połnoje sobranije soczinienij i pisiem w 30 tomach, t. 1: Rasskazy. Powiesti. Jumorieski, 1880-1882, Nauka, Moskwa], 434-436. DOI: https://doi.org/10.1007/BF02002116
Чехов, А. (1975), Экзамен на чин, w: Чехов, А., Сочинения: в 18 томах //Полное собрание сочинений и писем в 30 томах, t. 3, Рассказы. Юморески. «Драма на охоте», 1884-1885, Наука, Москва [Czechow, A. (1975), Ekzamien na czin, w: Czechow, A., Soczinienija:w 18 tomach // Połnoje sobranijesoczinienij i pisiem w 30 tomach, t. 3: Rasskazy.Jumorieski. «Drama na ochotie», 1884-1885, Nauka, Moskwa], 36-39.
Чехов, А. (1975), Жалобная книга, w: Чехов, А., Сочинения: в 18 томах //Полное собрание сочинений и писем в 30 томах, t. 2, Рассказы. Юморески, 1883-1884, Наука, Москва [Czechow, A. (1975), Żałobnaja kniga, w: Czechow, A., Soczinienija: w 18 tomach tomach // Połnoje sobranije soczinienij i pisiem w 30 tomach, t. 2, Rasskazy. Jumorieski, 1883-1884, Nauka, Moskwa], 358-359.
Чехов, А. (1976), В потемках, w: Чехов, А., Сочинения: в 18 томах // Полное собрание сочинений и писем в 30 томах, t. 5, Рассказы, юморески, 1886-1886, Наука, Москва [Czechow, A. (1976), W potiemkach, w: Czechow, A., Soczinienija: w 18 tomach // Połnoje sobranije soczinienij ipisiem w 30 tomach, t. 5, Rasskazy, jumorieski, 1886-1886, Nauka, Moskwa], 294-298.
Źródła internetowe
„Find a Grave”, [on-line:] https://www.findagrave.com/memorial/22343941/mieczys%C5%82aw-birnbaum-gruszecki – 11 VII 2024.
„Geni”, [on-line:] https://www.geni.com/people/Malka-Birnbaum/6000000201820378860 – 11 VII 2024.
Gaertner, O. (2023), Helena Gruszecka – filmowa droga od Gardana do Barei, „Stare Kino”, 19 VI 2023, [on-line:] https://stare-kino.pl/helena-gruszeckafilmowa-droga-od-gardana-do-barei/ – 11 VII 2024.
Kunert, A. (2010), Biuletyn nr: 3785/VI. Komisja Spraw Zagranicznych / nr 165 /,27-05-2010: 10, [on-line:] https://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/wgskrnr6/SZA-165 – 11 VII 2024.
Lista katyńska, [on-line:] https://katyn.ipn.gov.pl/kat/form/r9076765325,Birnbaum-Mieczyslaw.html – 11 VII 2024.
Lista katyńska 2, [on-line:] https://katyn.ipn.gov.pl/kat/ludzie/ofiary/baza-wyszukiwarka/r457337848,BIRNBAUM.html – 11 VII 2024.
„Ogrody wspomnień”, [on-line:] https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/1439 – 11 VII 2024.
Paszkowski, W., Birnbaum Abram Ber, [on-line:] https://encyklopedia.czestochowa.pl/hasla/birnbaum-abram-ber – 11 VII 2024.
Pomianowski, J. (2006), Szabla za Babla. Rozmowa Elżbiety Sawickiej, dodatek do „Rzeczpospolitej” z 10 listopada, [on-line:] https://www.rp.pl/literatura/art10747091-jerzy-pomianowski-szabla-za-babla – 11 VII 2024.
Pomianowski, J. (2008), Zwierzenia outsidera, odczyt wygłoszony we wrześniu 2008 roku w Lublinie podczas III Kongresu Kultury Chrześcijańskiej, [on-line:] http://www.kongres.lublin.pl/ws/pomianowski.doc – 11 VII 2024.
Pomorski, A. (2004), Dlaczego nieproste?, esej z katalogu wystawy „Warszawa-Moskwa / Moskwa-Warszawa 1900-2000” – „Zachęta” Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa, grudzień 2004, [on-line:] https://culture.p l/pl/artykul/dlaczego-nieproste – 11 VII 2024.
slawek6599 (2016), Wpis na „Forum o wojnach światowych”, 16 XII 2016, [online:] https://www.dws.org.pl/viewtopic.php?f=29&t=136683 – 11 VII 2024.
Wielka Genealogia Minakowskiej, [on-line:] https://www.sejm-wielki.pl/b/katyn.2447 – 11 VII 2024.
Wikipedia: Helena Gruszecka, [on-line:] https://pl.wikipedia.org/wiki/Helena_Gruszecka – 11 VII 2024.
„Wirtualny Sztetl”: Helena Gruszecka, [on-line:] https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/4589-birnbaum-mieczyslaw – 11 VII 2024.
Żywot inteligenta polskiego – szkic do portretu. Z prof. Jerzym Pomianowskim rozmawia bp Tadeusz Pieronek, [on-line:] https://judytapapp.pl/wp-content/uploadsrozmowa_tadeusz_pieronek_jerzy_pomianowski_pl.pdf – 11 VII 2024.
Downloads
Published
Versions
- 2025-04-10 (2)
- 2025-04-02 (1)
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Anna Bednarczyk
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
