Pierwsze polskie tłumaczenie Luzjad Camõesa

Authors

DOI:

https://doi.org/10.12797/MOaP.30.2024.66.02

Keywords:

Camões, Os Lusíadas, the first Polish translation, XVIIIth Century, Jacek Idzi Przybylski

Abstract

THE FIRST POLISH TRANSLATION OF CAMÕES’ LUSIADS

This year we celebrate the 500th anniversary of the birth of Luis de Camões, Portugal’s greatest poet. For a translation scholar, this is a special occasion to mention the first Polish translation of The Lusiads, published in 1790 by the unjustly forgotten, or rather: unjustly disregarded by posterity, Prof. Jacek Idzi Przybylski. This article aims to recall the achievements of the Kraków classical philologist, a translator of Voltaire’s most important works, but also of Homer’s Iliad, Virgil’s Aeneid and Georgics, Milton’s Paradise Lost, the works of Ovid, Horace, Hesiod… Przybylski’s work is uneven, but the mockery of his contemporaries, including the Enlightenment arbiter of elegance Dmochowski, was provoked by his predilection for creating not always fortunate neologisms – let us add, mainly in scientific works, to a much lesser extent literary ones. Dmochowski had personal reasons for his dislike of Przybylski, but this was not noticed by his contemporaries -– and surprisingly, once a malicious assessment was popularized, it was thoughtlessly repeated until the end of the 1970s. The analysis of the literary merits of Przybylski’s Luzyada, carried out by the author of this article, indicates, however, that the aforementioned negative judgments were extremely hasty. According to the author, this translation is worth restoring to the readership, for several reasons. First, none of the later translations impress us, and it is difficult to expect that someone in modern times will make another, more successful attempt. Second, when translating old poetry, we have a choice between the Scylla of archaic stylization and the Charybdis of modern translation. Przybylski’s 18th-century translation fortunately avoids both dangerous reefs: its antiquity is natural, so it already constitutes a certain added value at the starting point. What is more, however, the best fragments of this translation surprise us to this day with their freshness and originality.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Bachórz, J. (1976), „Z dziejów polskiej sławy Luisa Camoesa w XIX wieku”, Pamiętnik Literacki. 67/3: 43-60.

Bielski, S., red. (1806), Wybór różnych gatunków poezyi z rymotwórców polskich, cz. 2: Epopeia albo wiersz bohatyrski, W Warszawie, w drukarni Xięży Piarów.

Brzozowski, J. (2009), Czytane w przekładzie, Wydawnictwo ATH, Bielsko-Biała.

Brzozowski, J. (2015), „Czy wolno nie stylizować?”, Między Oryginałem a Przekładem. 4(30): 165-177, https://doi.org/10.12797/MOaP.21.2015.30.12. DOI: https://doi.org/10.12797/MOaP.21.2015.30.12

Camões, L. de (1790), Luzyada Kamoensa, czyli odkrycie Indyi Wschodnich.

Poema w Pieśniach Dziesięciu, przekładania Jacka Przybylskiego, W Krakowie, w drukarni Antoniego Grebla, [online] https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/310815, 20 XI 2024.

Camões, L. de (1890, 2013), Luzjady. Epos w dziesięciu pieśniach z oryginału portugalskiego przełożył, objaśnieniami i życiorysem autora opatrzył Adam M-ski, S. Lewental, Warszawa / Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz.

Camões, L. de (1995), Luzytanie, przełożył i przypisami opatrzył Ireneusz Kania, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Camões, L. de (2000), Os Lusíadas, Ministério de Relações Exteriores, Instituto Camões, Lisboa.

Czajkowski, P. (1824), „Pochwała Jacka Idziego Przybylskiego, sztuk wyzwolonych i filozofii doktora, konsyliarza nadwornego króla Stanisława Augusta, członka Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie i w Krakowie […]”, Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim połączonego. 9.

Chrobak, M. (2009), Optymizm Kandyda oraz inne problemy oświeconych tłumaczy, Wydawnictwo UJ, Kraków.

Chrobak, M. (2013), Uwagi w sprawie atrybucji osiemnastowiecznych polskich przekładów powiastek Woltera, Wydział Polonistyki UW, Warszawa, Wiek Oświecenia, 29.

Danilewicz-Zielińska, M. (1984), „Camões, czyli tryumf poezji”, Znak. 5-6.

Dąbrowski, R. (2015), Epopeja w literaturze polskiego Oświecenia, Księgarnia Akademicka, Kraków, https://doi.org/10.12797/9788376386256. DOI: https://doi.org/10.12797/9788376386256

Dąbrowski, R., red. (2019 i 2020), Przybylski i inni. O znaczeniu Krakowa i regionu w kulturze oświecenia, cz. 1 i 2, Księgarnia Akademicka, Kraków, https://doi.org/10.12797/9788381380546; https://doi.org/10.12797/9788381383226. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381383226

Dłuska, M. (2001), Prace wybrane, t. 3: Poezja wierszem i prozą, Universitas, Kraków, Klasycy Współczesnej Polskiej Myśli Humanistycznej.

Dmochowski, F. (1788, 1820), Sztuka rymotwórcza, w Drukarni Pijarów, Warszawa.

Kalewska, A. (1999), Camões, czyli tryumf epiki, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Kamykowski, L. (1936), „Katedra literatury w Krakowie za czasów Komisji Edukacji Narodowej”, Pamiętnik Literacki. 33/1/4: 221-234.

Koźmian, K. (1972), Pamiętniki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Kuran, M. (2022), „Zwycięstwo bogów – Jacka Idziego Przybylskiego zaginiony przekład Victoria deorum Sebastiana Fabiana Klonowica”, Pamiętnik Literacki. 2: 261-275. DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2022.2.17

Mickiewicz, A. (1829 [1880]), Odprawa krytykom i recenzentom warszawskim, w: A. Mickiewicz, Dzieła, Księgarnia Luksemburska, Paryż.

Milewska, E. (1991), Związki kulturalne i literackie polsko-portugalskie w XVI-XIX wieku, CESLA, Warszawa, Studia i Materiały.

Przybylska, R. (2019), O niektórych „dzikich i niesłychanych” słowach Jacka Przybylskiego, [w:] Roman Dąbrowski, red. Przybylski i inni. O znaczeniu Krakowa i regionu w kulturze oświecenia, cz. 1, Księgarnia Akademicka, Kraków, 113-126, https://doi.org/10.12797/9788381380546/07. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381380546/07

Snopek, J. (1992), Prowincja oświecona. Kultura literacka Ziemi Krakowskiej w dobie Oświecenia 1750-1815, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.

Socha, K (2019), „Jacek Idzi Przybylski jako edytor”, [w:] Roman Dąbrowski, red. Przybylski i inni. O znaczeniu Krakowa i regionu w kulturze oświecenia, cz. 1, Księgarnia Akademicka, Kraków, 167-214, https://doi. org/10.12797/9788381380546/09. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381380546/09

Święcicki, J.A. (1890), Luis Camoens Luzyady, epos w dziesięciu pieśniach, z oryginału portugalskiego przełożył, objaśnieniami i życiorysem autora opatrzył adam M-ski, Warszawa, Nakład S. Lewentala r. 1890, [recenzja], Biblioteka Warszawska, 4.

Wilczek, P. (2011), Angielsko-polskie związki literackie. Szkice o przekładzie artystycznym, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice, Studia o Przekładzie, 32.

Wójcicki, J. (2006), „Przybylski, czyli Voltaire”, [w:] Voltaire. Kandyda Wszędobylski czyli najlepszość, oraz inne przekłady Jacka Idziego Przybylskiego, oprac. Jacek Wójcicki, Collegium Columbinum, Kraków, Biblioteka Badań nad Wiekiem Osiemnastym. Źródła, 4.

Wójcicki, J. (2020), Filolog na pokucie. O „Siedmiu psalmach…” w tłumaczeniu Jacka Idziego Przybylskiego (1793), [w:] Roman Dąbrowski, red. Przybylski i inni. O znaczeniu Krakowa i regionu w kulturze oświecenia, cz. 2, 43-68, https://doi.org/10.12797/9788381383226.02. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381383226.02

Zalewski, L. (1910), „Sztuka rymotwórcza” Dmochowskiego. Studium z dziejów krytyki literackiej w Polsce w epoce pseudoklasycyzmu, Gebethner i Wolff, Warszawa.

Downloads

Published

2024-12-30

Issue

Section

Articles

How to Cite

Pierwsze polskie tłumaczenie Luzjad Camõesa. (2024). Między Oryginałem a Przekładem, 30(4/66), 31-52. https://doi.org/10.12797/MOaP.30.2024.66.02

Similar Articles

1-10 of 339

You may also start an advanced similarity search for this article.