Pierwsze polskie tłumaczenie Luzjad Camõesa
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.30.2024.66.02Keywords:
Camões, Os Lusíadas, the first Polish translation, XVIIIth Century, Jacek Idzi PrzybylskiAbstract
THE FIRST POLISH TRANSLATION OF CAMÕES’ LUSIADS
This year we celebrate the 500th anniversary of the birth of Luis de Camões, Portugal’s greatest poet. For a translation scholar, this is a special occasion to mention the first Polish translation of The Lusiads, published in 1790 by the unjustly forgotten, or rather: unjustly disregarded by posterity, Prof. Jacek Idzi Przybylski. This article aims to recall the achievements of the Kraków classical philologist, a translator of Voltaire’s most important works, but also of Homer’s Iliad, Virgil’s Aeneid and Georgics, Milton’s Paradise Lost, the works of Ovid, Horace, Hesiod… Przybylski’s work is uneven, but the mockery of his contemporaries, including the Enlightenment arbiter of elegance Dmochowski, was provoked by his predilection for creating not always fortunate neologisms – let us add, mainly in scientific works, to a much lesser extent literary ones. Dmochowski had personal reasons for his dislike of Przybylski, but this was not noticed by his contemporaries -– and surprisingly, once a malicious assessment was popularized, it was thoughtlessly repeated until the end of the 1970s. The analysis of the literary merits of Przybylski’s Luzyada, carried out by the author of this article, indicates, however, that the aforementioned negative judgments were extremely hasty. According to the author, this translation is worth restoring to the readership, for several reasons. First, none of the later translations impress us, and it is difficult to expect that someone in modern times will make another, more successful attempt. Second, when translating old poetry, we have a choice between the Scylla of archaic stylization and the Charybdis of modern translation. Przybylski’s 18th-century translation fortunately avoids both dangerous reefs: its antiquity is natural, so it already constitutes a certain added value at the starting point. What is more, however, the best fragments of this translation surprise us to this day with their freshness and originality.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
Bachórz, J. (1976), „Z dziejów polskiej sławy Luisa Camoesa w XIX wieku”, Pamiętnik Literacki. 67/3: 43-60.
View in Google Scholar
Bielski, S., red. (1806), Wybór różnych gatunków poezyi z rymotwórców polskich, cz. 2: Epopeia albo wiersz bohatyrski, W Warszawie, w drukarni Xięży Piarów.
View in Google Scholar
Brzozowski, J. (2009), Czytane w przekładzie, Wydawnictwo ATH, Bielsko-Biała.
View in Google Scholar
Brzozowski, J. (2015), „Czy wolno nie stylizować?”, Między Oryginałem a Przekładem. 4(30): 165-177, https://doi.org/10.12797/MOaP.21.2015.30.12.
DOI: https://doi.org/10.12797/MOaP.21.2015.30.12
View in Google Scholar
Camões, L. de (1790), Luzyada Kamoensa, czyli odkrycie Indyi Wschodnich.
View in Google Scholar
Poema w Pieśniach Dziesięciu, przekładania Jacka Przybylskiego, W Krakowie, w drukarni Antoniego Grebla, [online] https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/310815, 20 XI 2024.
View in Google Scholar
Camões, L. de (1890, 2013), Luzjady. Epos w dziesięciu pieśniach z oryginału portugalskiego przełożył, objaśnieniami i życiorysem autora opatrzył Adam M-ski, S. Lewental, Warszawa / Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz.
View in Google Scholar
Camões, L. de (1995), Luzytanie, przełożył i przypisami opatrzył Ireneusz Kania, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
View in Google Scholar
Camões, L. de (2000), Os Lusíadas, Ministério de Relações Exteriores, Instituto Camões, Lisboa.
View in Google Scholar
Czajkowski, P. (1824), „Pochwała Jacka Idziego Przybylskiego, sztuk wyzwolonych i filozofii doktora, konsyliarza nadwornego króla Stanisława Augusta, członka Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie i w Krakowie […]”, Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim połączonego. 9.
View in Google Scholar
Chrobak, M. (2009), Optymizm Kandyda oraz inne problemy oświeconych tłumaczy, Wydawnictwo UJ, Kraków.
View in Google Scholar
Chrobak, M. (2013), Uwagi w sprawie atrybucji osiemnastowiecznych polskich przekładów powiastek Woltera, Wydział Polonistyki UW, Warszawa, Wiek Oświecenia, 29.
View in Google Scholar
Danilewicz-Zielińska, M. (1984), „Camões, czyli tryumf poezji”, Znak. 5-6.
View in Google Scholar
Dąbrowski, R. (2015), Epopeja w literaturze polskiego Oświecenia, Księgarnia Akademicka, Kraków, https://doi.org/10.12797/9788376386256.
DOI: https://doi.org/10.12797/9788376386256
View in Google Scholar
Dąbrowski, R., red. (2019 i 2020), Przybylski i inni. O znaczeniu Krakowa i regionu w kulturze oświecenia, cz. 1 i 2, Księgarnia Akademicka, Kraków, https://doi.org/10.12797/9788381380546; https://doi.org/10.12797/9788381383226.
DOI: https://doi.org/10.12797/9788381383226
View in Google Scholar
Dłuska, M. (2001), Prace wybrane, t. 3: Poezja wierszem i prozą, Universitas, Kraków, Klasycy Współczesnej Polskiej Myśli Humanistycznej.
View in Google Scholar
Dmochowski, F. (1788, 1820), Sztuka rymotwórcza, w Drukarni Pijarów, Warszawa.
View in Google Scholar
Kalewska, A. (1999), Camões, czyli tryumf epiki, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
View in Google Scholar
Kamykowski, L. (1936), „Katedra literatury w Krakowie za czasów Komisji Edukacji Narodowej”, Pamiętnik Literacki. 33/1/4: 221-234.
View in Google Scholar
Koźmian, K. (1972), Pamiętniki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
View in Google Scholar
Kuran, M. (2022), „Zwycięstwo bogów – Jacka Idziego Przybylskiego zaginiony przekład Victoria deorum Sebastiana Fabiana Klonowica”, Pamiętnik Literacki. 2: 261-275.
DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2022.2.17
View in Google Scholar
Mickiewicz, A. (1829 [1880]), Odprawa krytykom i recenzentom warszawskim, w: A. Mickiewicz, Dzieła, Księgarnia Luksemburska, Paryż.
View in Google Scholar
Milewska, E. (1991), Związki kulturalne i literackie polsko-portugalskie w XVI-XIX wieku, CESLA, Warszawa, Studia i Materiały.
View in Google Scholar
Przybylska, R. (2019), O niektórych „dzikich i niesłychanych” słowach Jacka Przybylskiego, [w:] Roman Dąbrowski, red. Przybylski i inni. O znaczeniu Krakowa i regionu w kulturze oświecenia, cz. 1, Księgarnia Akademicka, Kraków, 113-126, https://doi.org/10.12797/9788381380546/07.
DOI: https://doi.org/10.12797/9788381380546/07
View in Google Scholar
Snopek, J. (1992), Prowincja oświecona. Kultura literacka Ziemi Krakowskiej w dobie Oświecenia 1750-1815, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
View in Google Scholar
Socha, K (2019), „Jacek Idzi Przybylski jako edytor”, [w:] Roman Dąbrowski, red. Przybylski i inni. O znaczeniu Krakowa i regionu w kulturze oświecenia, cz. 1, Księgarnia Akademicka, Kraków, 167-214, https://doi. org/10.12797/9788381380546/09.
DOI: https://doi.org/10.12797/9788381380546/09
View in Google Scholar
Święcicki, J.A. (1890), Luis Camoens Luzyady, epos w dziesięciu pieśniach, z oryginału portugalskiego przełożył, objaśnieniami i życiorysem autora opatrzył adam M-ski, Warszawa, Nakład S. Lewentala r. 1890, [recenzja], Biblioteka Warszawska, 4.
View in Google Scholar
Wilczek, P. (2011), Angielsko-polskie związki literackie. Szkice o przekładzie artystycznym, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice, Studia o Przekładzie, 32.
View in Google Scholar
Wójcicki, J. (2006), „Przybylski, czyli Voltaire”, [w:] Voltaire. Kandyda Wszędobylski czyli najlepszość, oraz inne przekłady Jacka Idziego Przybylskiego, oprac. Jacek Wójcicki, Collegium Columbinum, Kraków, Biblioteka Badań nad Wiekiem Osiemnastym. Źródła, 4.
View in Google Scholar
Wójcicki, J. (2020), Filolog na pokucie. O „Siedmiu psalmach…” w tłumaczeniu Jacka Idziego Przybylskiego (1793), [w:] Roman Dąbrowski, red. Przybylski i inni. O znaczeniu Krakowa i regionu w kulturze oświecenia, cz. 2, 43-68, https://doi.org/10.12797/9788381383226.02.
DOI: https://doi.org/10.12797/9788381383226.02
View in Google Scholar
Zalewski, L. (1910), „Sztuka rymotwórcza” Dmochowskiego. Studium z dziejów krytyki literackiej w Polsce w epoce pseudoklasycyzmu, Gebethner i Wolff, Warszawa.
View in Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.