Przekład – obiekt nostalgii?
Reakcje dorosłych czytelników na przekłady polemiczne literatury dziecięcej
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.31.2025.67.08Keywords:
translation of children’s literature, reception of translations, polemical translation, nostalgia, children’s literature canonAbstract
TRANSLATION – OBJECT OF NOSTALGIA? REACTIONS OF ADULT READERS TO POLEMICAL TRANSLATIONS OF CHILDREN’S LITERATURE
The article discusses paratexts of selected polemical translations of children’s literature classics (Anne of Green Gables by L.M. Montgomery, translated as Anne z Zielonych Szczytów by A. Bańkowska; A Pál utcai fiúk by F. Molnàr, translated as Chłopcy z ulicy Pawła by M. Waligórski; Kinder- und Hausmärchen (first edition) by W. and J. Grimm, translated as Żyli długo i szczęśliwie, póki nie pomarli. Nieznane baśnie braci Grimm by Eliza Pieciul-Karmińska) and reactions of adult readers to those translations, reflected in comments and opinions on the portal LubimyCzytać. Nostalgia, understood as longing for the past and “ancientness” considered to be a guarantee of authenticity, is an important category common to translators and writers: while translators promise a return to the original text and context of the literary work they translate, readers are interested in a return to their own childhood, aided or hampered by the new version of the book they know. The article describes several attitudes present among commenters, such as emotional attachment to classical translations serving as a foundation for readers’ identities and ideological stances, defence of the canon seen as an essential component of a cultural community, and willingness to engage in conscious and analytical criticism of translation.
Downloads
References
Adamczyk-Garbowska, M. (1988), Polskie tłumaczenia angielskiej literatury dziecięcej. Problemy krytyki przekładu, Ossolineum, Wrocław.
Bańkowska, A. (2022), „Od tłumaczki”, w: Montgomery, L.M., Anne z Zielonych Szczytów (tłum. Anna Bańkowska), Marginesy, Warszawa, 5-7.
Bergen, C. van (2023), „Beguiling Bygones and Relapses into Barbarism: Censoring Old Children’s Literature in the Netherlands, w: Jamróz-Stolarska, E., Świetlicki, M., Zarzycka, A. (red.), Navigating Children’s Literature through Controversy. Global and Transnational Perspectives, Brill, Leiden–Boston, 147-165. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004683297_012
Brzeziński, D. (2020), „Utopijne powroty do przeszłości: młode pokolenie wobec zwrotu nostalgicznego”, w: Włodarczyk, R. (red.), Utopia a edukacja, t. 4, Instytut Pedagogiki UWr, Wrocław, 59-76.
Dietschy, N., Clivaz, C., Vinck, D. (2015), „Un objet culturel digital. Le cas de la «restauration» de l’Ecce Homo de Borja”, Les cahiers du numérique, 11(1): 15-40. DOI: https://doi.org/10.3166/lcn.11.1.15-40
Fitzpatrick, K. (2024), Why Do Readers Read, [on-line:] https://generousthinking.hcommons.org/3-reading-together/why-do-readers-read/ – 12 XII 2024.
Grimm, W., Grimm, J. (2023), Żyli długo i szczęśliwie, póki nie pomarli. Nieznane baśnie braci Grimm (tłum. Eliza Pieciul-Karmińska), Dwie Siostry, Warszawa.
Kaczyńska, B. (2024), Francuska XVII- i XVIII-wieczna baśń literacka i jej recepcja w polskiej literaturze dla dzieci w latach 1743–2018, WUW, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323563716
Klingberg, G. (2008), Facets of Children’s Literature Research: Collected and Revised Writings, Svenska barnboksinstitutet, Stockholm.
Kowalczyk, K. (2021), Grimmosfera polska. Baśnie ze zbioru Wilhelma i Jakuba Grimmów w polskiej kulturze literackiej (1865–2015), Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław.
Kozicka, D. (2005), „Wołanie o kanon? Znamienne wątki dyskusji metakrytycznych na przełomie wieków”, w: Iwasiów, I., Czerska, T. (red.), Kanon i obrzeża, Universitas, Kraków, 53-64.
Mackiewicz, A. (2014), „Translation Strategies Across Time: A Comparison of Two Polish Renderings of Anne of Green Gables by Lucy Maud Montgomery”, Crossroads, 5: 36-49.
Oczko, P. (2013), „Anna z domu o zielonym dachu. O cyklu powieściowym Lucy Maud Montgomery”, Teksty Drugie, 5: 42-61.
Pieciul-Karmińska, E. (2010), „Słowo od Tłumaczki. Baśnie braci Grimm na nowo”, w: Grimm, W., Grimm, J., Baśnie dla dzieci i dla domu. T. 2, Media Rodzina, Poznań, 443-484.
Pieciul-Karmińska, E. (2023), „Od tłumaczki. Nieznane baśnie braci Grimm”, w: Grimm, W., Grimm, J., Żyli długo i szczęśliwie, póki nie umarli. Nieznane baśnie braci Grimm, Dwie Siostry, Warszawa, 252-260.
Rajewska, E. (2002), „Zakorzenienie przekładu a polskie tłumaczenia Winnie-the-Pooh Alexandra Alana Milne’a”, w: Fast, P., Żemła, K. (red.), Przekład w historii literatury. Studia o przekładzie, t. 12, Śląsk, Katowice.
Socha, I. (2002), „Polskie przekłady dla dzieci i młodzieży w latach 90”, w: Leszczyński, G., Papuzińska, J. (red.), Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI stulecia, CEBID, Warszawa.
Shavit, Z. (1986), Poetics of Children’s Literature, University of Georgia Press, Athens–London.
Staniuk, J. (2019), „Przekład zakorzeniony jako przejaw manipulizmu na podstawie odbioru Kubusia Puchatka i Fredzi Phi-Phi”, Między Oryginałem a Przekładem, 25, 1(43): 85-95, https://doi.org/10.12797/MOaP.25.2019.43.05. DOI: https://doi.org/10.12797/MOaP.25.2019.43.05
Stewart, S. (1991), „Notes on Distressed Genres”, The Journal of American Folklore, 104, 411: 5–31, https://doi.org/10.2307/541131. DOI: https://doi.org/10.2307/541131
Szaruga, L. (2005), „Kanon jako przestrzeń porozumienia”, w: Iwasiów, I., Czerska, T. (red.), Kanon i obrzeża, Universitas, Kraków, 123-136.
Szymańska, I. (2014), „Przekłady polemiczne w literaturze dziecięcej”, Rocznik Przekładoznawczy, 9: 193-208, https://doi.org/10.12775/RP.2014.014. DOI: https://doi.org/10.12775/RP.2014.014
Varga, K. (2024), „Plac zabaw jako ojczyzna” [przedmowa], w: Molnár, F., Chłopcy z ulicy Pawła (tłum. Miłosz Waligórski), Marginesy, Warszawa, 6-24.
Wilamowska, K. (2023), „Wypad na przedpole”, Literatura na Świecie, 9-10: 412-416.
Woźniak, M. (2012), „Puchata przepustka do sławy. Pochwała Ireny Tuwim”, Przekładaniec, 26: 115-134, https://doi.org/10.4467/16891864PC.12.007.0840.
Downloads
Published
Versions
- 2025-04-10 (2)
- 2025-04-02 (1)
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Barbara Kaczyńska-Dudek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
