(Nie)typowa rola tłumacza starożytnych tekstów dramatycznych
DOI:
https://doi.org/10.12797/MOaP.24.2018.39.06Keywords:
translator, stage manager, Greek tragedy, stageAbstract
(Non)typical Role of the Ancient Greek Tragedies’ Translator
Ancient Greek tragedies were written by their authors to be performed on the Athenian stage and the shape of this stage with its technical devices was included in characters’ lines. However, there is a fundamental difference between the stage those plays were written for and the modern stage on which any drama translation may potentially be realized. The time span too poses a great difficulty for a translator as those plays belong to a culture we probably cannot truly access any more. According to Jerzy Ziomek, every text from the past needs to be adapted nowadays. But does it mean that a translator of any ancient drama aware that those plays were written to be performed on stage, can for various reasons, whether literary or theatrical, take on the role not only of the first reader, but also of the first producer of a given play, thus adapting it to the modern theatre stage?
Downloads
References
Ajschylos (1952), Tragedie, tłum. S. Srebrny, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Axer, J. (1991), Filolog w teatrze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Balcerzan, E. (1998), Literatura z literatury (strategie tłumaczy), Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
Balcerzan, E. (2009), Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Bassnett, S. (2002), Translation Studies, Routledge, London–New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203427460
Bednarczyk, A. (2005), Wybory translatorskie. Modyfikacje tekstu literackiego w przekładzie i kontekst asocjacyjny, Oficyna Wydawnicza Leksem, Łask.
Berman, A. (1995), Pour une critique des traductions: John Donne, Éditions Gallimard, Paris.
Bibik, B. (2016), „Translatoris vestigia”. Projekcje inscenizacyjne wybranych polskich tłumaczy „Orestei” Ajschylosa, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
Cetera, A. (1999), „Lear w «reżyserii» Stanisława Barańczaka”, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka, 6 (26), ss. 115-128.
Cetera, A. (2008), Enter Lear. The Translator’s Part in Performance, Warsaw University Press, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323529224
D.H., MacNeice, L., Lowell, R. (2010), „Greek tragedy in modernist translation”, w: Haynes, K. (ed.), Classics and Translation. Essays by D.S. Carne-Ross, Bucknell University Press, Lewisburg, ss. 238-249.
Degler, J. (red.) (2003), Problemy teorii dramatu i teatru, t. 1-2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Golik-Szarawarska, G. (1997), „«Życie idei» w teatraliach Tadeusza Zielińskiego i Stefana Srebrnego”, w: Axer, J., Osiński, Z. (red.), Siew Dionizosa. Inspiracje Grecji antycznej w teatrze i dramacie XX wieku w Europie Środkowej i Wschodniej, OBTA, DiG, Warszawa 1997, ss. 73-84.
Grosbart, Z. (1995), „Rola myślenia w praktyce przekładu”, Między Oryginałem a Przekładem, 1, ss. 65-73.
Hardwick, L. (2009), „Is «the Frail Silken Like» Worth more than «a Fart in a Bearskin» Or how Translation Practice Matters in Poetry and Drama”, w: Harrison, S.J. (ed.), Living Classics. Greece and Rome in Contemporary Poetry in English, Oxford University Press, Oxford, ss. 172-193.
Hardwick, L. (2010), „Negotiating for the Stage”, w: Hall, E., Harrop, S. (eds), Theorising performance. Greek drama, cultural history and critical practice, Bristol Classical Press, London, ss. 192-207.
Heydel, M. (2013), Gorliwość tłumacza. Przekład poetycki w twórczości Czesława Miłosza, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Ingarden, R. (2003), „Sztuka teatralna”, w: Degler, J. (red.), Problemy teorii dramatu i teatru, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, ss. 97-101.
Krysztofiak, M. (1999), Przekład literacki a translatologia, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Legeżyńska, A. (1998), „Przekład jako rzecz wyobraźni”, w: Fast, P. (red.), Przekład artystyczny a współczesne teorie translatologiczne, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice, ss. 31-46.
Ley, G. (2007), The Theatricality of Greek Tragedy. Playing Space and Chorus, The University of Chicago Press, Chicago–London. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226477565.001.0001
Łanowski, J. (1997), „Przekłady dramatu antycznego”, w: Axer, J., Osiński, Z. (red.), Siew Dionizosa. Inspiracje Grecji antycznej w teatrze i dramacie XX wieku w Europie Środkowej i Wschodniej, OBTA, DiG, Warszawa 1997, ss. 179-185.
Morrison, B. (2010), „Translating Greek Drama for Performance”, w: Hall, E., Harrop, S. (eds), Theorising Performance. Greek Drama, Cultural History and Critical Practice, Bristol Classical Press, London, ss. 252-266.
Niziołek, R. (2014), Cztery razy Don Juan. Polskie dwudziestowieczne przekłady dramatu Moliera, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
Nünlist, R. (2009), The Ancient Critic at Work. Terms and Concepts of Criticism in Greek Scholia, Cambridge University Press, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511575891
Płaszczewska, O. (2010), „Komparatystyka literacka wobec nieprzekładalności”, Rocznik Komparatystyczny, 1, ss. 75-84.
Ratajczakowa, D. (2006), W krysztale i płomieniu. Studia i szkice o dramacie i teatrze, t. 1-2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Romanowska, A. (2005), „Hamlet” po polsku. Teatralność szekspirowskiego tekstu dramatycznego jako zagadnienie przekładoznawcze, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Schultze, B. (1990), „Przekład dramatu i przekład teatru. Rozważania nad problemami tłumaczenia sztuk teatralnych”, Ruch Literacki, 31, 2-3, ss. 137-149.
Skwara, E. (2004), „Skąd się biorą didaskalia w przekładach dramatów antycznych? Exemplum: Asinaria Plauta w tłumaczeniu Ewy Skwary”, Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae, 16, ss. 67-76.
Skwara, E. (2008), „Spektakl zaklęty w tekście. Wizja antycznego przedstawienia Captivi Plauta”, w: Olko, J. (red.), Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, OBTA, DiG, Warszawa, ss. 243-260.
Skwarczyńska, S. (1975), Pomiędzy historią a teorią literatury, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
Skwarczyńska, S. (2003), „O typologię dzieł sztuki teatralnej ze względu na stopień ich odchylenia od dramatycznych tekstów”, w: Degler, J. (red.), Problemy teorii dramatu i teatru, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, ss. 249-262.
Snell-Hornby, M. (2007), „Theatre and Opera Translation”, w: Kuhiwczak, P., Littau, K. (eds.), A companion to translation studies, Multilingual Matters Ltd., Clevedon–Buffalo–Toronto, ss. 106-119. DOI: https://doi.org/10.21832/9781853599583-009
Spyrka, L. (1998), „Teoria i praktyka tłumaczenia tekstu dramatycznego (według słowackiej szkoły przekładu)”, w: Fast, P. (red.), Przekład artystyczny a współczesne teorie translatologiczne, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice, ss. 155-163.
Walton, J.M. (2005), „Translation or Transubstantiation”, w: Macintosh, F., Michelakis, P., Hall, E., Taplin, O. (eds), Agamemnon in Performance 458 BC to AD 2004, Oxford University Press, Oxford, ss. 189-206.
Walton, J.M. (2006), Found in Translation. Greek Drama in English, Cambridge University Press, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511584534
Walton, J.M. (2008a), „‘An Agreeable Innovation’: Play and Translation”, w: Lianeri, A., Zajko, V. (eds), Translation and the Classic: Identity as Change in the History of Culture, Oxford University Press, Oxford, ss. 261-277. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199288076.003.0013. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199288076.003.0013
Walton, J.M. (2008b), „‘Enough Give in It’: Translating the Classical Plays”, w: Hardwick, L., Stray, C. (eds), A companion to Classical Receptions, 1, Blackwell Publishing, Oxford, ss. 153-167. https://doi.org/10.1002/9780470696507.ch12. DOI: https://doi.org/10.1002/9780470696507.ch12
Zatlin, P. (2005), Theatrical Translation and Film Adaptation. A Practitioner’s view, Multilingual Matters Ltd., Clevedon–Buffalo–Toronto. DOI: https://doi.org/10.21832/9781853598340
Ziomek, J. (1980), Powinowactwa literatury. Studia i szkice, PWN, Warszawa.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2018 Barbara Bibik
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
