(Nie)typowa rola tłumacza starożytnych tekstów dramatycznych

Barbara Bibik

doi:10.12797/MOaP.24.2018.39.06

Authors

Barbara Bibik Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

DOI:

https://doi.org/10.12797/MOaP.24.2018.39.06

Keywords:

translator, stage manager, Greek tragedy, stage

Abstract

(Non)typical Role of the Ancient Greek Tragedies’ Translator
Ancient Greek tragedies were written by their authors to be performed on the Athenian stage and the shape of this stage with its technical devices was included in characters’ lines. However, there is a fundamental difference between the stage those plays were written for and the modern stage on which any drama translation may potentially be realized. The time span too poses a great difficulty for a translator as those plays belong to a culture we probably cannot truly access any more. According to Jerzy Ziomek, every text from the past needs to be adapted nowadays. But does it mean that a translator of any ancient drama aware that those plays were written to be performed on stage, can for various reasons, whether literary or theatrical, take on the role not only of the first reader, but also of the first producer of a given play, thus adapting it to the modern theatre stage?

Downloads

Download data is not yet available.

PlumX Metrics of this article

References

Ajschylos (1952), Tragedie, tłum. S. Srebrny, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
View in Google Scholar

Axer, J. (1991), Filolog w teatrze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
View in Google Scholar

Balcerzan, E. (1998), Literatura z literatury (strategie tłumaczy), Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
View in Google Scholar

Balcerzan, E. (2009), Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
View in Google Scholar

Bassnett, S. (2002), Translation Studies, Routledge, London–New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203427460
View in Google Scholar

Bednarczyk, A. (2005), Wybory translatorskie. Modyfikacje tekstu literackiego w przekładzie i kontekst asocjacyjny, Oficyna Wydawnicza Leksem, Łask.
View in Google Scholar

Berman, A. (1995), Pour une critique des traductions: John Donne, Éditions Gallimard, Paris.
View in Google Scholar

Bibik, B. (2016), „Translatoris vestigia”. Projekcje inscenizacyjne wybranych polskich tłumaczy „Orestei” Ajschylosa, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
View in Google Scholar

Cetera, A. (1999), „Lear w «reżyserii» Stanisława Barańczaka”, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka, 6 (26), ss. 115-128.
View in Google Scholar

Cetera, A. (2008), Enter Lear. The Translator’s Part in Performance, Warsaw University Press, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323529224
View in Google Scholar

D.H., MacNeice, L., Lowell, R. (2010), „Greek tragedy in modernist translation”, w: Haynes, K. (ed.), Classics and Translation. Essays by D.S. Carne-Ross, Bucknell University Press, Lewisburg, ss. 238-249.
View in Google Scholar

Degler, J. (red.) (2003), Problemy teorii dramatu i teatru, t. 1-2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
View in Google Scholar

Golik-Szarawarska, G. (1997), „«Życie idei» w teatraliach Tadeusza Zielińskiego i Stefana Srebrnego”, w: Axer, J., Osiński, Z. (red.), Siew Dionizosa. Inspiracje Grecji antycznej w teatrze i dramacie XX wieku w Europie Środkowej i Wschodniej, OBTA, DiG, Warszawa 1997, ss. 73-84.
View in Google Scholar

Grosbart, Z. (1995), „Rola myślenia w praktyce przekładu”, Między Oryginałem a Przekładem, 1, ss. 65-73.
View in Google Scholar

Hardwick, L. (2009), „Is «the Frail Silken Like» Worth more than «a Fart in a Bearskin» Or how Translation Practice Matters in Poetry and Drama”, w: Harrison, S.J. (ed.), Living Classics. Greece and Rome in Contemporary Poetry in English, Oxford University Press, Oxford, ss. 172-193.
View in Google Scholar

Hardwick, L. (2010), „Negotiating for the Stage”, w: Hall, E., Harrop, S. (eds), Theorising performance. Greek drama, cultural history and critical practice, Bristol Classical Press, London, ss. 192-207.
View in Google Scholar

Heydel, M. (2013), Gorliwość tłumacza. Przekład poetycki w twórczości Czesława Miłosza, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
View in Google Scholar

Ingarden, R. (2003), „Sztuka teatralna”, w: Degler, J. (red.), Problemy teorii dramatu i teatru, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, ss. 97-101.
View in Google Scholar

Krysztofiak, M. (1999), Przekład literacki a translatologia, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
View in Google Scholar

Legeżyńska, A. (1998), „Przekład jako rzecz wyobraźni”, w: Fast, P. (red.), Przekład artystyczny a współczesne teorie translatologiczne, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice, ss. 31-46.
View in Google Scholar

Ley, G. (2007), The Theatricality of Greek Tragedy. Playing Space and Chorus, The University of Chicago Press, Chicago–London. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226477565.001.0001
View in Google Scholar

Łanowski, J. (1997), „Przekłady dramatu antycznego”, w: Axer, J., Osiński, Z. (red.), Siew Dionizosa. Inspiracje Grecji antycznej w teatrze i dramacie XX wieku w Europie Środkowej i Wschodniej, OBTA, DiG, Warszawa 1997, ss. 179-185.
View in Google Scholar

Morrison, B. (2010), „Translating Greek Drama for Performance”, w: Hall, E., Harrop, S. (eds), Theorising Performance. Greek Drama, Cultural History and Critical Practice, Bristol Classical Press, London, ss. 252-266.
View in Google Scholar

Niziołek, R. (2014), Cztery razy Don Juan. Polskie dwudziestowieczne przekłady dramatu Moliera, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
View in Google Scholar

Nünlist, R. (2009), The Ancient Critic at Work. Terms and Concepts of Criticism in Greek Scholia, Cambridge University Press, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511575891
View in Google Scholar

Płaszczewska, O. (2010), „Komparatystyka literacka wobec nieprzekładalności”, Rocznik Komparatystyczny, 1, ss. 75-84.
View in Google Scholar

Ratajczakowa, D. (2006), W krysztale i płomieniu. Studia i szkice o dramacie i teatrze, t. 1-2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
View in Google Scholar

Romanowska, A. (2005), „Hamlet” po polsku. Teatralność szekspirowskiego tekstu dramatycznego jako zagadnienie przekładoznawcze, Księgarnia Akademicka, Kraków.
View in Google Scholar

Schultze, B. (1990), „Przekład dramatu i przekład teatru. Rozważania nad problemami tłumaczenia sztuk teatralnych”, Ruch Literacki, 31, 2-3, ss. 137-149.
View in Google Scholar

Skwara, E. (2004), „Skąd się biorą didaskalia w przekładach dramatów antycznych? Exemplum: Asinaria Plauta w tłumaczeniu Ewy Skwary”, Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae, 16, ss. 67-76.
View in Google Scholar

Skwara, E. (2008), „Spektakl zaklęty w tekście. Wizja antycznego przedstawienia Captivi Plauta”, w: Olko, J. (red.), Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, OBTA, DiG, Warszawa, ss. 243-260.
View in Google Scholar

Skwarczyńska, S. (1975), Pomiędzy historią a teorią literatury, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
View in Google Scholar

Skwarczyńska, S. (2003), „O typologię dzieł sztuki teatralnej ze względu na stopień ich odchylenia od dramatycznych tekstów”, w: Degler, J. (red.), Problemy teorii dramatu i teatru, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, ss. 249-262.
View in Google Scholar

Snell-Hornby, M. (2007), „Theatre and Opera Translation”, w: Kuhiwczak, P., Littau, K. (eds.), A companion to translation studies, Multilingual Matters Ltd., Clevedon–Buffalo–Toronto, ss. 106-119. DOI: https://doi.org/10.21832/9781853599583-009
View in Google Scholar

Spyrka, L. (1998), „Teoria i praktyka tłumaczenia tekstu dramatycznego (według słowackiej szkoły przekładu)”, w: Fast, P. (red.), Przekład artystyczny a współczesne teorie translatologiczne, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice, ss. 155-163.
View in Google Scholar

Walton, J.M. (2005), „Translation or Transubstantiation”, w: Macintosh, F., Michelakis, P., Hall, E., Taplin, O. (eds), Agamemnon in Performance 458 BC to AD 2004, Oxford University Press, Oxford, ss. 189-206.
View in Google Scholar

Walton, J.M. (2006), Found in Translation. Greek Drama in English, Cambridge University Press, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511584534
View in Google Scholar

Walton, J.M. (2008a), „‘An Agreeable Innovation’: Play and Translation”, w: Lianeri, A., Zajko, V. (eds), Translation and the Classic: Identity as Change in the History of Culture, Oxford University Press, Oxford, ss. 261-277. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199288076.003.0013. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199288076.003.0013
View in Google Scholar

Walton, J.M. (2008b), „‘Enough Give in It’: Translating the Classical Plays”, w: Hardwick, L., Stray, C. (eds), A companion to Classical Receptions, 1, Blackwell Publishing, Oxford, ss. 153-167. https://doi.org/10.1002/9780470696507.ch12. DOI: https://doi.org/10.1002/9780470696507.ch12
View in Google Scholar

Zatlin, P. (2005), Theatrical Translation and Film Adaptation. A Practitioner’s view, Multilingual Matters Ltd., Clevedon–Buffalo–Toronto. DOI: https://doi.org/10.21832/9781853598340
View in Google Scholar

Ziomek, J. (1980), Powinowactwa literatury. Studia i szkice, PWN, Warszawa.
View in Google Scholar